«نود اقتصادی»- افت قابل توجه صادرات برق ایران به کشورهای همسایه در سال 95، درست چهار سال مانده به نقطه هدفگذاری شده برای تبدیل ایران به هاب انرژی در منطقه.

ایران قرار است که در سال 1400 به هاب انرژی منطقه خاورمیانه تبدیل شود، از این رو، میزان صادرات برق آن باید از مرز 10 تراوات برساعت عبور کند.

وزارت امور اقتصادی و دارایی اما در گزارشی، اعلام داشته که میزان صادرات برق ایران از سطح 9879 میلیون کیلووات ساعت درسال 1394 به 7580میلیون کیلووات ساعت در سال 1395 تنزل کرده است. این آمار، نشان داده که در سال گذشته صادرات برق ایران به کشورهای همسایه دستکم 23 درصد افت داشته است.

هرچند که سید زمان حسینی، معاون هماهنگی انتقال شرکت توانیر در گفتگوی خود با «نود اقتصادی» افت صادرات برق ایران به کشورهای همسایه را با تردید، حدود 40 درصد دانسته و گفته که در سال 95 میزان واردات برق کشور از کشورهای همسایه حدود 1.8 درصد رشد داشته که عمده برق وارداتی هم از کشور ترکمنستان بوده است.

وزارت نیرو متولی اصلی تولید، توزیع وصادرات برق کشور،در قبال کاهش صادرات برق و در عین حال افزایش واردات برق از کشورهای همسایه ، واکنش خاصی از خود بروز نداده.

البته، آرش کردی مدیرعامل شرکت توانیر بدون اشاره به افت صادرات برق کشور در سال 95 گفته که میزان صادرات برق همواره ۳ برابر میزان واردات بوده است!

ایران با هشت کشور ارمنستان، جمهوری آذربایجان، ترکیه، پاکستان، افغانستان، ترکمنستان،عراق و همچنین جمهوری خود مختار نخجوان تبادل برق دارد. بدین ‌ترتیب در سال 95 کشورهای عراق، ترکیه، افغانستان و پاکستان که مشتریان عمده برق ایران به شمار می آیند، برق کمتری از ایران دریافت کرده‌اند.

درمقابل، اما مصرف برق ایران درسال 1395 حدود 6 درصد افزایش داشته و به 241092 میلیون کیلووات ساعت رسیده که به نظر می رسد با افزایش تعداد مشترکان برق ، چندان هم بی ارتباط نباشد.

به ویژه آنکه تعداد کل مشترکان برق کشور تا پایان دی ماه سال 95 در قیاس با کل مشترکان تا پایان سال 1394  حدود 858 هزار مشترک افزایش داشته است. ناگفته پیداست که با سنگین ترشدن کفه ترازوی مصرف برق درداخل،کفه صادرات برق ایران درآنسوی مرزها سبکتر شده و توازن این دو، بهم خورده است. به زبان ساده تر،به میزان افزایش مصرف برق درداخل، انگیزه صادرات برق ازکشور هم کاهش می یابد. شرکت توانیر رشد مصرف برق درسالجاری را حدود ٥ درصد پیش بینی کرده اما با رشد ٧ درصدی مصرف برق مواجه شده است.

میزان مصرف برق کشور، همواره درزمستان، کاهشی بوده بنابراین، مصرف برق کشوردر شرایط فعلی، بین 30 تا 35 هزار مگاوات بوده، حال آنکه در اوج مصرف، میزان  برق مصرفی تابستان به حدود 55 هزار و 442 مگاواتی می رسد.

برآورد می شود که صادرات برق کشور در حدود یک هزار و 300 مگاوات بوده که عمده این صادرات به کشور عراق صورت می پذیرد.

درآمد سالانه ایران  ازمحل صادرات برق،کمی  بیش تر از حدود 750 میلیون دلار برآورد شده، که این رقم نشان می دهد، سهم ایران از محل صادرات برق در منطقه،چندان هم قابل توجه نیست.

بررسی تاریخچه صادرات برق،نشان ازریشه 10 ساله صادرات و تبادل برق از ایران داشته،هرچندکه یکی از انتقادات ، برخاسته از صادرات بدون برنامه و مدل خاص بوده که  درخصوص ارتقاء شرایط کشور برای تبدیل شدن به هاب منطقه، استراتژی خاصی طراحی نشده است.

از آن مهمتر،با وجود توانمندی بالای بخش خصوصی درتولید و صادرات برق،اما صادرات برق همچنان در انحصار شرکت توانیر قرار داشته،با این توضیح که شرکت توانیر به طور معمول برای دریافت مطالبات خود از کشورهای خریدار برق ایران دچار مشکل بوده است.

ناگفته پیداست،صادرات برق مزیت های مختلفی برای کشور داشته که ازجمله آنها می توان به افزایش وابستگی کشورهای منطقه و همسایه به برق ایران و مهیا کردن بستر اتصال شبکه برق ایران به دیگر مناطق جهان نظیر اتصال خطوط انتقال به روسیه، اروپا، شمال آفریقا و احداث خطوط دریایی به کشورهای حاشیه خلیج فارس است.

درکنار دو مورد ازپیش گفته، افزایش صادرات برق از ایران به کشور های همسایه، به معنی کسب درآمدهای بیشتر ارزی بوده که بر این مورد،می توان شکل گیری بازارهای برق منطقه ای را هم افزود.

یافته ها نشان می دهد که واقعی نشدن قیمت برق، فرسوده وقدیمی بودن شبکه نیروگاهی، اتلاف برق در شبکه تولید وتوزیع  وافزایش مصرف برق ازجمله دلایل کاهش صادرات برق ایران به خارج از کشور درسال گذشته بوده است.

این احتمال وجود دارد که در سالجاری، همین عوامل،دوباره وزارت نیرو راغافلگیر کرده ومانع ازافزایش بیشتر رقم صادرات برق کشوربه آنسوی مرزها باشد.

دراینصورت بدون شک،دستیابی به هدف تبدیل شدن ایران به هاب انرژی در منطقه  سال 1400 محقق نخواهد شد.

در شرایط فعلی، واقعی کردن نرخ برق مصرفی در راستای منطقی ترشدن مصرف برق، یکی از دغدغه‌های مهم این وزارتخانه به شمار می آید، چرا که قیمت تمام شده هرکیلوات ساعت برق، بدون احتساب سوخت مصرفی نیروگاهها حدود 105 تومان بوده،حال آن که قیمت فروش برق مصرفی 66 تومان در هرکیلوات ساعت است. با یک ضرب و تقسیم ساده،تنها مابه التفاوت واقعی نشدن قیمت برق تولیدی ومصرفی در هر سال حدود 10 هزار میلیارد تومان برآورد می شود.

وزارت نیرو، برای ساخت نیروگاههای بیشتر ونوسازی شبکه توزیع و انتقال، به شدت در تنگنای مالی بوده،حال باید دیدکه وزارت نیرو در انتهای سال 96 خواهد توانست به اهداف صادراتی خود در زمینه صدور برق دست یابد یا اینکه مولفه های تاثیرگذار ازپیش گفته، باز هم رقم صادارت برق را به زیر یک میلیارد دلارخواهد کشید؟