برندگان و بازندگان صنعت پس از جنگ 12روزه
بر اساس آخرین گزارش پولی و بانکی کشور، رشد ۱.۹ درصدی تولید صنعتی در مرداد ۱۴۰۴ هنوز نتوانسته سایه رکود را از بخش صنعت بزداید. با وجود این رشد ماهانه، روند سه‌ماهه همچنان منفی است. این در حالی است که ناترازی انرژی ،نوسانات ارزی و تبعات جنگ اخیر همچنان به‌عنوان موانع جدی پیش روی تولید باقی مانده‌اند.
پس از دو ماه افت پیاپی شاخص تولید صنعتی در خرداد و تیر ۱۴۰۴، مردادماه سرانجام نشانه‌هایی از بهبود را نشان داد. در این ماه، شاخص نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱.۹ درصد رشد کرد؛ رشدی که در ظاهر می‌تواند امید به بازگشت تدریجی تولید را زنده کند.
با این حال، این بهبود نسبی در شرایطی رخ داده که اقتصاد کشور همچنان با تورم مزمن، رشد پایین و نوسانات ارزی روبه‌رو است و تازه ۱۲ روز جنگ فرسایشی را نیز پشت سر گذاشته‌ایم. از همین رو، افت ۳.۸ درصدی شاخص در سه‌ماهه منتهی به مرداد نشان می‌دهد که مسیر احیای تولید همچنان با موانع جدی روبه‌روست و نیازمند ثبات بیشتر در محیط اقتصادی و سیاسی کشور است.
نگاهی به روند رشد شاخص صنعتی
اگر بخواهیم به عقب برگردیم، در نیمه اول سال ۱۴۰۲ تولید صنعتی با رشد ملایمی همراه بود و حتی در تیر به بالای ۶ درصد رسید؛ اما در نیمه دوم همان سال، موتور رشد کند شد و تا دی‌ماه به زیر ۲ درصد رسید. این روند نزولی در سال ۱۴۰۳ هم ادامه یافت، به‌طوری‌که در بهار این سال، رشد شاخص به منفی ۲.۹ درصد رسید و در تیرماه نیز با ثبت رشد منفی ۳.۴ درصد، نشان داد صنعت همچنان درگیر رکود است.
با این حال، در مرداد ۱۴۰۴ نشانه‌هایی از بازگشت به مسیر رشد دیده شد؛ شاخص تولید صنعتی نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱.۹ درصد رشد کرد. اما اگر دوره سه‌ماهه منتهی به مرداد را در نظر بگیریم، رشد کلی همچنان منفی و در حدود ۳.۸- درصد باقی مانده است.
بررسی صنایع شاخص در مرداد نسبت به دوره مشابه سال قبل
ماه مرداد برای صنعت ایران ماهی بود با چهره‌ای دوگانه؛ از یک‌سو، صنایع بزرگی مثل فلزات اساسی و خودروسازی رشد مثبت را تجربه کردند و امید به بهبود را زنده نگه داشتند، و از سوی دیگر، انباشت موجودی در انبارها و افت مداوم در برخی بخش‌ها زنگ هشدار را به صدا درآورد.
فلزات اساسی: این صنعت که بزرگ‌ترین بخش صنعتی کشور به‌شمار می‌رود، با رشد ۶.۱ درصدی در مرداد، نقش مهمی در مثبت شدن شاخص کل ایفا کرد. به‌ویژه تولید کاتد مس با رشد بیش از ۲۵ درصد و آهن اسفنجی با رشد حدود ۹ درصد، سهم قابل‌توجهی در این عملکرد داشتند. اما از آنجا که فروش متناسب با تولید افزایش نیافته، موجودی انبار در این صنعت بالا رفته است.
محصولات شیمیایی: برخلاف برخی صنایع دیگر، وضعیت این بخش چندان مساعد نیست. در مرداد، این صنعت با رشد منفی ۲ درصدی مواجه شد. کاهش حدود ۹ درصدی در تولید متانول، از دلایل اصلی افت عملکرد آن بود. لازم به ذکر است که در پنج ماه اول سال، این صنعت در چهار ماه رشد منفی داشته است.
صنایع با رشد بالا: در این میان، دو صنعت خودروسازی و قطعات و لاستیک و پلاستیک عملکرد چشمگیری داشتند و هر دو در مرداد رشد بالای ۱۰ درصدی ثبت کردند.
صنایع با افت مداوم: در مقابل، روند نزولی تولید در صنایع ماشین‌آلات و تجهیزات، فرآورده‌های نفتی، و کانی‌های غیرفلزی همچنان ادامه دارد و مرداد هم تغییری در مسیر نزولی آن‌ها ایجاد نکرد.
این داده‌ها بار دیگر نشان می‌دهند که وضعیت صنعت کشور ترکیبی از امید و هشدار است. برخی صنایع نشانه‌هایی از بهبود را بروز داده‌اند و توانسته‌اند تولید خود را افزایش دهند، اما بسیاری دیگر همچنان با چالش‌های جدی دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
انباشت کالا در انبارها به‌وضوح از رکود در بازار مصرف و کاهش تقاضا حکایت دارد.حالا نگاه‌ها به ماه‌های آینده و سیاست‌های حمایتی دولت دوخته شده است تا مشخص شود آیا روند مثبت مردادماه ادامه پیدا خواهد کرد یا نه.
در این شرایط، بررسی همزمان موجودی انبار محصولات نهایی و روند تولید می‌تواند تصویر روشن‌تری از دلایل افت یا رشد تولید ارائه دهد. اگر تولید افزایش یافته اما موجودی انبار هم بالا رفته باشد، می‌توان نتیجه گرفت که تقاضا عقب مانده و بازار کشش لازم را ندارد.
در مقابل، اگر تولید کاهش یافته و همزمان موجودی انبار هم کمتر شده باشد، احتمالاً مشکل از سمت عرضه بوده است؛ مثلاً محدودیت‌هایی مانند قطعی برق یا گاز مانع تولید شده‌اند، نه افت تقاضا. این نوع تحلیل، به درک دقیق‌تری از ریشه مشکلات صنعت کمک می‌کند.
