پیش‌بینی بازارهای پولی و مالی ایران در شش‌ماهه دوم سال ۱۴۰۴
نیمه دوم سال ۱۴۰۴ در حالی آغاز شده که فضای سیاسی ایران و منطقه خاورمیانه همچنان متأثر از جنگ ۱۲ روزه اخیر است. این درگیری کوتاه‌مدت میان ایران و اسرائیل، اگرچه از نظر زمانی محدود بود، اما از نظر روانی، اقتصادی و ژئوپلتیکی اثرات عمیقی بر جای گذاشت. برخلاف برخی خوش‌بینی‌ها، هیچ نشانه‌ای از بهبود پایدار در وضعیت سیاسی دیده نمی‌شود؛ بلکه تهدید فعال‌سازی «مکانیسم ماشه» و بازگشت تحریم‌های بین‌المللی، فضای نااطمینانی را تشدید کرده است.
۱. بازار پول: کنترل نقدینگی در شرایط بحرانی
بانک مرکزی در نیمه اول سال تلاش کرد رشد نقدینگی را از سطح بالای ۴۰٪ به حدود ۳۰٪ کاهش دهد. اما جنگ اخیر، کسری بودجه دولت، و تقاضای بالای نقدینگی در جامعه باعث شد این هدف محقق نشود.
چالش‌های اصلی:
• افزایش هزینه‌های نظامی و بازسازی زیرساخت‌ها
• محدودیت دسترسی به منابع ارزی خارجی
• فشار بر نظام بانکی برای تأمین مالی داخلی
بانک مرکزی با ابزارهایی مانند پیش‌فروش سکه، اوراق گام، و گواهی سپرده خاص تلاش کرده نقدینگی را به سمت تولید هدایت کند، اما در فضای بی‌ثبات سیاسی، اثربخشی این ابزارها محدود شده است.
۲. بازار مالی: سقوط شاخص‌ها و رفتار هیجانی
پس از پایان جنگ، بازار سرمایه ایران وارد فاز شوک شد. شاخص کل بورس تهران با افت چشمگیر مواجه شد و رنگ غالب بازار قرمز شد. این ریزش نه از ضعف بنیادی شرکت‌ها، بلکه از «ترس، هیجان و عدم قطعیت» ناشی شد.
اثرات جنگ بر بازار مالی:
• فروش هیجانی دارایی‌ها توسط سرمایه‌گذاران خرد
• کاهش اعتماد عمومی به سیاست‌گذاری اقتصادی
• توقف سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت و خروج سرمایه
رفتار گله‌ای در بازار مشهود بود؛ سرمایه‌گذاران تحت تأثیر اخبار منفی، نه تحلیل بنیادی، تصمیم‌گیری کردند. این روند اگرچه ممکن است کوتاه‌مدت باشد، اما در شرایط فعلی، بازگشت به تعادل نیازمند اعتمادسازی جدی است.
۳. بازار ارز: جهش‌های ناگهانی و نقش انتظارات تورمی
نرخ ارز در نیمه دوم سال به‌شدت نوسان‌پذیر شده است. جنگ ۱۲ روزه و تهدید بازگشت تحریم‌ها باعث افزایش تقاضا برای ارز و خروج سرمایه از کشور شده است.
پیامدها:
• افزایش نرخ ارز به‌عنوان لنگر تورمی
• تشدید تورم وارداتی
• افزایش هزینه‌های تولید و کاهش قدرت خرید خانوارها
بانک مرکزی با مداخلات ارزی تلاش کرده بازار را کنترل کند، اما در غیاب ثبات سیاسی، این اقدامات بیشتر جنبه مسکن موقت دارند.
۴. تأمین مالی دولت: پروژه‌های عمرانی در تردید
با وجود پیش‌بینی اعتبار ۸ هزار همتی برای تحقق رشد اقتصادی ۸٪، تأمین مالی دولت در نیمه دوم سال با تردید مواجه است. جنگ اخیر باعث افزایش هزینه‌های جاری و کاهش منابع قابل تخصیص به پروژه‌های عمرانی شده است.
چالش‌ها:
• افزایش هزینه‌های بازسازی و نظامی
• کاهش درآمدهای نفتی و مالیاتی
• ضعف بازار سرمایه در جذب منابع جدید
اگر دولت نتواند اعتماد عمومی را بازسازی کند و منابع مالی پایدار فراهم آورد، پروژه‌های عمرانی و توسعه‌ای با تأخیر یا توقف مواجه خواهند شد.
۵. بازار طلا
پناهگاه سرمایه‌های سرگردان در شرایط بی‌ثباتی، سرمایه‌گذاران معمولاً به سمت دارایی‌های امن حرکت می‌کنند. طلا در ایران همواره چنین نقشی داشته‌اند.
• بازار طلا در نیمه دوم ۱۴۰۴ با افزایش تقاضا و همبستگی بالا با نرخ ارز مواجه خواهد بود. هر شوک ارزی بلافاصله خود را در قیمت طلا و سکه نشان می‌دهد.
۶. چشم‌انداز کوتاه‌مدت و میان‌مدت
• کوتاه‌مدت (تا پایان پاییز ۱۴۰۴): فشار بر بازار ارز و بورس ادامه خواهد داشت و دارایی‌های جایگزین مثل طلا رشد بیشتری می‌بینند.
• میان‌مدت (زمستان ۱۴۰۴ به بعد): اگر تنش‌های سیاسی فروکش نکند و تحریم‌ها فعال شوند، رکود تورمی عمیق‌تر خواهد شد. تنها در صورت گشایش سیاسی و اصلاحات ساختاری می‌توان به بازسازی اعتماد و ثبات نسبی امیدوار بود.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
در نیمه دوم سال ۱۴۰۴، بازارهای پولی و مالی ایران در وضعیت «تعلیق شکننده» قرار دارند. جنگ ۱۲ روزه نه‌تنها زیرساخت‌ها را آسیب‌پذیر کرد، بلکه اعتماد عمومی، سرمایه‌گذاری، و سیاست‌گذاری اقتصادی را نیز تحت فشار قرار داد.
| سناریو | ویژگی‌ها | پیامدها |
| ادامه نااطمینانی | نوسان شدید ارز، افت بازار سرمایه، تورم بالا | ادامه نااطمینانی سیاسی |
| بازسازی اعتماد و اصلاحات ساختاری | کنترل نقدینگی، جذب سرمایه، رونق تولید | بهبود تدریجی بازارها و رشد اقتصادی |
در حال حاضر، نشانه‌ای از سناریوی دوم دیده نمی‌شود. بنابراین، فعالان اقتصادی باید با احتیاط، تحلیل دقیق و نگاه بلندمدت وارد بازار شوند.
