رقم واقعی یارانه نقدی به 4/800/000 تومان رسید | در طرح جدید یارانه نقدی و کالابرگ یکی شدند

• اعلام زمان جدید واریز سود سهام عدالت | سهام عدالت سهامداران ۳۰ تا ۴۰ میلیون تومان ارزش دارد؟

در بحث‌های اقتصادی اخیر، عنوان «یارانه نقدی ۴ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان» به یکی از تیترهای جنجالی رسانه‌ها تبدیل شده است.

بر اساس محاسبات تطبیقی ارزش یارانه نقدی فعلی نسبت به ارزش آن در آغاز اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها، اگر دولت می‌خواست ارزش واقعی یارانه را حفظ کند، رقم فعلی باید همین مقدار می‌بود.

در این گزارش، به بررسی این ادعا، دلایل کاهش ارزش یارانه، پیامدهای آن برای اقشار پایین و راهکارهای ممکن خواهیم پرداخت.

یارانه نقدی اکنون چقدر ارزش دارد؟

یکی از شاخص‌های مهم در تحلیل سیاست یارانه، سنجش ارزش واقعی یارانه نسبت به نرخ ارز و تورم است.

در ابتدای اجرای یارانه‌ها در سال ۱۳۸۹، هر فرد ماهانه ۴۵,۵۰۰ تومان دریافت می‌کرد که معادل با تقریباً ۴۳ دلار آن زمان بود.

اما امروز با نرخ دلار آزاد حدود ۱۱۳ هزار تومان، یارانه‌ای که اکنون به مبلغ ۳۰۰ یا ۴۰۰ هزار تومان پرداخت می‌شود،

تنها چیزی در حدود ۲ تا ۳ دلار ارزش دارد — یعنی حدود ۶٪ ارزش دلاری اولیه را حفظ کرده است.

چنین افت قابل توجهی نشان‌دهنده آن است که قدرت خرید یارانه نقدی طی سال‌ها به شدت کاهش یافته و دیگر اثری که در آغاز داشت را ندارد.

اگر یارانه نقدی همان ارزش اولیه را داشت، مبلغ آن چقدر بود؟

با فرض حفظ ارزش دلاری یارانه همانند سال ۱۳۸۹، محاسبه ساده نشان می‌دهد:

• اگر یارانه نقدی در سال ۱۴۰۴ همان معادل دلاری سابق باشد، به ازای هر نفر می‌بایست حدود ۴,۸۰۰,۰۰۰ تومان پرداخت شود.

• این محاسبه بر اساس نسبت رشد ارز و تورم طی سال‌ها صورت گرفته است و نشان‌دهنده شکاف عمیق میان یارانه اسمی با ارزش واقعی آن است.

به عبارت دیگر، این عدد نمادی از رکود یارانه‌ها در مقابل افزایش شدید هزینه‌های زندگی و تورم است.

چرا یارانه نقدی ارزش خود را از دست داده است؟

چند عامل اصلی باعث افت ارزش یارانه شده‌اند:

1. ثابت ماندن مبلغ اسمی یارانه

   از سال‌های اولیه اجرای طرح هدفمندی، مبلغ یارانه نقدی تنها مقطعی اصلاح شد و از آن زمان تاکنون تقریباً ثابت باقی مانده است.

2. تورم شدید و مداوم

   تورم عمومی در دهه‌های اخیر جهش بزرگی داشته و قیمت کالاهای اساسی مانند غذا، سوخت، مسکن و انرژی چندین برابر شده‌اند.

3. نوسانات ارزی و افزایش نرخ ارز

   افزایش قیمت دلار و ارز در بازار آزاد باعث شده هزینه واردات کالاها رشد یابد و فشار تورمی وارد بازارهای داخلی شود.

4. کاهش پوشش حمایتی یارانه به دهک‌های پایین

   در سیاست جدید، بخشی از پوشش یارانه نقدی به کالابرگ یا پرداخت کالاهای اساسی منتقل شده است، که فشار از روی یارانه نقدی برداشته شده است.

جدول تطبیقی ارزش یارانه در سال ۱۳۸۹ و ۱۴۰۴

 واکنش رسانه‌ها، موافقان و مخالفان

• برخی رسانه‌ها به این محاسبه عنوان نشانه بحرانی بودن سیاست یارانه نقدی اشاره کرده‌اند

• موافقان می‌گویند یارانه نقدی دیگر قادر به تأمین معیشت نیست و باید به سمت یارانه کالابرگی یا حمایتی کالا رفت

• مخالفان نیز هشدار می‌دهند که افزایش ناگهانی رقم یارانه امکان فشار به بودجه عمومی دولت را دارد

رابطه یارانه نقدی با کالابرگ جدید

با اجرای طرح جدید کالابرگ، دولت قصد دارد بخش عمده‌ای از فشار تورمی کالاهای اساسی را از یارانه نقدی جدا کند.

به این ترتیب، قیمت کالاهای مشمول کالابرگ بر مبنای ارز ۲۸,۵۰۰ تومان محاسبه شده و مابه‌التفاوت توسط دولت پرداخت خواهد شد. 

در این وضعیت، یارانه نقدی نقش مکمل پیدا می‌کند و بخش عمده حمایت به کالابرگ تخصیص می‌یابد.

بنابراین، ادعای یارانه ۴ میلیون و ۸۰۰ هزار تومانی در واقع محاسبه‌ای نمادین برای نشان دادن فاصله بین ارزش اسمی و واقعی یارانه نقدی است، نه وعده‌ای که دولت داده باشد.

جمع‌بندی و پیام به سیاستگذار

یارانه نقدی اگر چه در ظاهر اندکی به افزایش یافته است، اما ارزش واقعی آن نسبت به سال‌های آغازین اجرای طرح هدفمندی تقریباً به ۶٪ رسیده است.

اگر دولت بخواهد قدرت حمایتی یارانه را بازگرداند، باید طرحی نوین مانند کالابرگ گسترده‌تر و پرداخت مکمل نقدی پویا تدوین کند.

افزایش ناگهانی یارانه نقدی تا ارقام چند میلیون تومان، اگر بدون تمهیدات مالی و بودجه پایدار باشد، خطرناک و غیرقابل دوام خواهد بود.