توتال فعالیتش را در سکوی ۲۰ هزار تنی پارس جنوبی متوقف کرد/ شرکتهای بزرگ نفتی بدون ضمانت دولت ایران به ایران نخواهند آمد

به گزارش « نود اقتصادی » اگر‌چه بازار نفت چند سالی است از روزهای طلایی خود در فروش نفت و ثبت رکوردهای 120 تا 130 دلاری فاصله گرفته است اما شواهد ماجرا و نگاهی به بازار طلای سیاه نشان می‌دهد بازار نفت با سیاست‌های اعمال شده از سوی تولید‌کنندگان این کالای استراتژیک جان تازه‌ای به خود گرفته و مدتی است از کانال 30 یا 40 دلار جدا شده و به سمت قیمت‌های بالای 60 دلار در حال حرکت است. عده‌ای این وضعیت را حاصل توافقات صورت گرفته میان اوپکی‌ها و غیراوپکی‌ها دانسته و برخی آن را طبیعت وجود نوسان قیمت در بازار فروش طلای سیاه می‌دانند در گفت‌وگویی با دکتر علی طاهری‌فرد، کارشناس اقتصاد انرژی و عضو هیات‌علمی دانشگاه امام صادق(ع) به بررسی این موضوع و تاثیرات نشست اخیر اوپکی‌ها با حضور روسیه و چند کشور غیراوپکی دیگر پرداخته است. طاهری‌فرد در این گفت‌وگو با اشاره به این موضوع که اوپک دیگر یک نهاد قوی و موثر در قیمت‌گذاری‌های بازار نیست، می‌گوید: «خود اوپک هم پذیرفته است که جایگاهش باید از قیمت‌گذار به تنظیم‌کننده بازار تنزل داده شود بنابراین دیگر آن نقشی که اوپک در گذشته به‌عنوان حفظ منافع کشورهای تولید‌کننده نفت داشت، مطرح نیست و این نهاد صرفا می‌تواند در حد یک تنظیم‌کننده بازار ظاهر شود.» متن کامل این گفت‌وگو در ذیل می‌آید:

به‌عنوان سوال اول می‌خواستم نظرتان را درباره نشستی که در هفته‌های گذشته با حضور جمع زیادی از وزرای اوپکی و غیر‌اوپکی درباره تمدید توافق کاهش عرضه نفت برگزار شد، بدانم. همان‌طور که می‌دانید براساس این توافق قرار شد این وضعیت تا 9 ماه آینده و تا پایان سال 2018 تمدید شود. به نظرتان این تمدید چه تاثیری روی قیمت‌هاخواهد داشت؟

به نظرم نکته اول این است که این تمدید تاثیر خودش را روی بازار گذاشته است؛ به نحوی که قیمت نفت در ماه‌های اخیر به40 تا 42 دلار و در حال حاضر به 60 رسیده است. یعنی فریزی که هم کشورهای اوپک و هم ‌غیر‌اوپک انجام دادند عملا موجب شده چنین افزایش تقاضایی در سال 2017 در بازار ایجاد شود که این روند احتمالا تا سال 2018 نیز تداوم خواهد داشت. براساس پیش‌بینی‌های صورت گرفته این افزایش عرضه تا حدودی از بین رفته و از طرف دیگر افزایشی که در سال 2017 در شرکت‌های آمریکایی ایجاد شده نتوانسته گپ یا شکاف موجود را پر کند. بنابراین عملا این عدم‌تراز و مازاد عرضه‌ای که از بین رفته و تداوم آن در سال عادی، دوباره توانسته است انتظارات بازار نفت را تعریف کند. در این شرایط فقط آثارش توزیع نفت نبوده و حتی کل حامل‌های انرژی و پتروشیمی متاثر شده است. بنابراین منافع شرکت‌های نفتی فقط از افزایش قیمت نفت نخواهد بود؛ بلکه قیمت اوره، آمونیاک، متانول و... نیز در سیر افزایشی قرار گرفته و خودش یک زنجیره افزایش قیمت ایجاد می‌کند که شرکت‌های نفتی نیز از آن منتفع می‌شوند. این نکته که بتوانیم انتظارات بازار را بالا نگه داریم و بازار انتظار کاهش شدید قیمت نداشته باشد در این شرایط حتی اگر در بازار واقعی کمبود نداشته باشیم اما همین تداوم باعث می‌شود انتظارات همچنان به سمت بالا باشد. خود این موضوع می‌تواند نه‌تنها بازار نفت بلکه منافع بازار تمام فرآورده‌های نفتی و شرکت‌های پتروشیمی به‌ویژه شرکت‌های نفتی را در‌بر‌داشته باشد.

در این دوره از نشست، دیدارهای زنگنه با سایر اعضا، شرکت‌های بین‌المللی و شرکت‌کنندگان در این نشست بسیار کمتر از نشست سال‌های گذشته بود. برخی دلیل این موضوع را صحبت‌های ترامپ و واکنش وی نسبت به ایران دانسته و معتقدند بسیاری از شرکت‌ها به خاطر ترس از آمریکا ریسک سرمایه‌گذاری در ایران را نمی‌پذیرند. البته برخی نیز بر این باورند ترامپ تاثیری در افزایش ریسک محاسباتی و سرمایه‌گذاری در ایران ندارد. نظر شما در این زمینه چیست و دلیل اصلی کاهش دیدارهای وزیرنفت ایران با سایر شرکت‌کنندگان در این نشست را چه می‌دانید؟

به نظرم دلیل اصلی‌ای که باعث شد زنگنه در این نشست، دیدار یا جلسه آنچنانی با سایر شرکت‌کنندگان نداشته باشد این بود که عملا برای عمده میدان‌های بزرگ نفتی تفاهمنامه‌هایی با شرکت‌های مشخصی از جمله چین، ایتالیا، فرانسه و... امضا شده است. برای همین شاید دیگر نیازی به تشکیل این جلسات و دیدارها از سوی وزارت نفت وجود نداشته است. برای مثال میدان آزادگان یا دارالخوین مشخص است که قرار است به چه شرکتی واگذار شود. بنابراین عملا این اتفاقات روشن شده است. اما اینکه تهدیدات ترامپ روی این موضوع اثر دارد یا نه؟ باید گفت خواه ناخواه، سرمایه‌گذاری‌های بلند‌مدت ما در حوزه نفت و گاز با این تهدیدها دچار چالش شده است، یعنی برای شرکت‌هایی که بخواهند برای سرمایه‌گذاری بلند‌مدت در ایران حضور پیدا کنند مشکل ایجاد شده است.

اما به نظرم ما برای سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت مشکلی نداریم و می‌توانیم تامین مالی کنیم اما در حوزه ipc که جنس و ماهیت کار بلند‌مدت است حتما تبعاتی داشته که سیگنال‌های موجود هم نشان‌دهنده این موضوع است. ترامپ هم در صحبت‌هایش گفته ما قصد نداریم به منافع اقتصادی شرکت‌های اروپایی و اتحادیه اروپا آسیب برسانیم اما سرمایه‌گذاری‌ای که می‌خواهد منابعی را حدود چهار تا پنج سال در جایی سرمایه‌گذاری کند و بعد هم چهار تا پنج سال منتظر انجام آن پروژه باشد حتما این مسائل و موارد را لحاظ خواهد کرد؛ چراکه ممکن است هر تغییری در این زمینه اتفاق بیفتد. همان‌طور که فعالیت شرکت توتال در پروژه اخیر خود در پارس جنوبی و سکوی 20هزار تنی که کار عظیمی بود تقریبا متوقف شده است؛ چون حجم سرمایه‌گذاری‌اش بسیار بالا و رقمی حدود چهار میلیارد دلار بود و عملا آن بخش اولیه که سکوهای دو هزار تنی بود و به سرمایه‌گذاری کمتری نیاز داشت مدنظر قرار گرفت. در‌واقع سرمایه‌گذاری با ریکاوری بلند‌مدت در میدان‌های نفتی ایران حتما برای شرکت‌های نفتی، مورد سوال و ابهام است و به این راحتی در آن ورود نمی‌کنند مگر اینکه جمهوری اسلامی و دولت دخالت کرده و ضمانت‌های لازم را به آنها بدهند.

اتفاق خوبی که در این نشست افتاد حضور گسترده اعضا و شرکت‌های غیر‌اوپکی بود. این موضوع را چطور ارزیابی می‌کنید و نکات مثبت یا احتمالا تبعات منفی این موضوع را چه می‌دانید؟

نکته این است که این همراهی تقریبا چند ماهی است وجود دارد و چیز جدیدی نیست؛ یعنی مدتی است که غیراوپکی‌ها به خاطر کاهش قیمت نفت احساس خطر کرده و با کشورهای عضو اوپک همکاری می‌کنند. در صدر این کشورها هم روسیه قرار دارد. دلیلش هم این بود که سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته در این حوزه داشت زیان‌ده می‌شد و این تصمیم اقتصادی صحیحی بود که کشورهای غیر‌اوپکی گرفتند. اوپک به‌شدت سعی دارد این نگاه و روحیه را که اوپک کارتلی است که صرفا به دنبال افزایش قیمت است از بین ببرد. ادعای اوپک این است که ما قصد داریم بازار را به تعادل برسانیم؛ یعنی بحث اوپک اصلا این نیست که ما کارتل قدرتمندی هستیم که می‌خواهیم قیمت‌ها را افزایش دهیم بلکه می‌گوید ما می‌خواهیم بازار را تنظیم کنیم. در واقع این بحث که اوپک زمانی برای خودش قیمت‌گذار بود و به‌عنوان یک کارتل شناخته می‌شد امروز وجود ندارد و حتی خود اوپک هم دنبال آن نیست؛ بلکه عملا نقش تنظیم‌کننده بازار را دارد و به دنبال آن است که دوباره این تعادل را به بازار برگرداند.

بنابراین ما نباید اوپک را مستقلا یک نهاد قوی و قیمت‌گذار بدانیم. اوپک خودش جایگاهش را پذیرفته و به یک تنظیم‌کننده بازار تنزل داده است و نه قصد قیمت‌گذاری و نه قصد دخالت در بازار را دارد، اوپک شرکتی است که صرفا یک تنظیم‌کننده است. آن نقشی که اوپک در گذشته به‌عنوان حفظ منافع کشورهای تولید‌کننده نفت داشت دیگر مطرح نیست و البته خودش هم می‌خواهد که این انگ نباید رویش باشد. بنابراین من این نشست را قدرت‌نمایی اوپک یا تحت‌تاثیر قدرت اوپک نمی‌دانم؛ چون اوپک سعی دارد نحوه حضورش را در بازار تغییر داده و خودش را به‌عنوان یک اتحادیه عمومی‌تری مطرح کند که می‌توان آن را در راستای نقش جدید اوپک تحلیل کرد. اوپک دیگر آن توانمندی را که بتواند بازار را تکان دهد، ندارد برای همین مجبور است بقیه را هماهنگ کند که دارد این کار را نیز انجام می‌دهد.

با توجه به اینکه در این نشست کاهش عرضه نفت برای 9 ماه تمدید شد، آینده بازار نفت را چطور می‌بینید. به نظرتان این احتمال که در آینده نزدیک دوباره شاهد نفت 100 دلاری باشیم وجود دارد؟

به نظر من افزایش قیمت نفت به کانال 100 دلار با توجه به شرایط بازار منتفی است. البته انتظار افزایش قیمت وجود دارد اما این افزایش به رقم‌هایی مانند 100 دلار نخواهد رسید؛ چون مطمئنا اگر قیمت نفت از یک حدی بالاتر رود این فریز نفتی شکسته شده و تولید مجددا افزایش خواهد داشت. به هر حال هر وقت کشورهای عضو اوپک اراده‌کنند تولیداتشان شاید کمتر از یک ماه دیگر وارد بازار شود برای همین افزایش قیمت جهشی عملا منتفی است.

اما روند بازار، مثبت است و قیمت‌ها رو به بالا خواهند بود. این‌طور نیست که انتظار داشته باشیم قیمت‌ها به کانال 30 یا 40 دلار بازگردد و به نظر می‌رسد همین قیمت 65 تا 70 دلار تداوم خواهد داشت.

به‌عنوان سوال آخر می‌خواستم نظرتان را درباره عربستان و نقش این کشور به‌عنوان دبیرکل اوپک و روسیه به‌عنوان یک تولید‌کننده بزرگ غیراوپکی در بازار نفت بدانم.

مزیت توسعه همکاری بین کشورهای عضو اوپک و غیر‌اوپکی در بازار نفت این است که این همکاری‌ها باعث شده روسیه به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولید‌کننده‌های غیر‌اوپکی نفت وارد این همکاری‌ها شود که طبیعتا این توسعه همکاری برای ما مثبت است. از آن طرف هم می‌دانیم عربستان کشوری است که اولویت اصلی‌اش در بازار قیمت نیست بلکه سهمش از بازار اولویت اصلی این کشور است. بنابراین اگر احساس کند در تغییرات صورت گرفته سهمش در حال کاهش بوده و ممکن است به خاطر کشورهای غیر‌اوپکی بازارهای اصلی خود را از دست دهد؛ چون ممکن است جایگاه خود را از دست بدهد قطعا عکــس‌العمـــل نشان خواهد داد. پس حضور عربستان در راس و به‌عنوان دبیرکل اوپک ممکن است آن رویکرد کلی عربستان را که سهم از قیمت مهم‌تر است، پررنگ‌تر کرده و مشکلاتی را ایجاد کند. هرچند عربستان با محدودیت‌های بودجه‌ای که در حال حاضر با آن روبه‌رو است دیگر نمی‌تواند صرفا به دنبال سهم خود بوده و به قیمت‌ها بی‌توجه باشد. در مجموع به نظرم فعلا قیمت‌ها در همین رنج باقی خواهند ماند؛ چراکه تقریبا در حال حاضر همه از وضعیت موجود راضی هستند و احساس می‌کنند سیاست‌هایی که اتخاذ کرده‌اند مثبت بوده و جواب داده است. بنابراین بعید است چه عربستان و چه نیجریه و ایران و عراق و... تمایل چندانی به تخلف داشته باشند.