افزایش واردات کالاهای مصرفی در نیمه اول امسال بسیار خطرناک است

محسن جلال‌پور رئیس سابق اتاق بارزرگانی ایران در گفتگوی تفصیلی با « نود اقتصادی » در خصوص وضعیت تجارت خارجی کشور اظهار کرد: از اواخر دهه 40 تا به امروز هیچ وقت وضعیت تجارت خارجی ما مساعد نبوده است. نه در جنگ، نه در صلح، نه در تحریم و نه در غیر تحریم هیچ وقت در تجارت خارجی خوب عمل نکردیم.

وی افزود: گاهی اوقات رسیدگی‌هایی در این بخش انجام شده و توفیقاتی به دست آورده‌ایم ولی مقوله تجارت خارجی به خصوص در حوزه صادرات بسیار زمان بر است و نباید سریع منتظر اثر گذاری آن باشیم. ما در 50 سال گذشته بین بخشهای مختلف اقتصادی بدترین عملکرد خود را در تجارت خارجی داشتیم.

جلال‌پور گفت: در بسیاری از مسائل اقتصادی در دهه‌های اخیر موفقیت به دست آوردیم اما در تجارت خارجی من هیچ موفقیتی نمی‌بینم. ریشه اصلی این مشکلات به دهه 30 و نفتی شدن اقتصاد ما بر می‌گردد. در دهه 30 کشور ما 16 میلیون جمعیت داشت که 13 میلیون آن روستایی و سه میلیون در شهرها ساکن بودند. درآن زمان ما دولت را به جای یک دولت گیرنده به یک دولت دهنده تبدیل کردیم و هر روز از واقعیت اقتصاد که ایجاد ثروت است فاصله گرفتیم.

وی بیان کرد: ما در حال حاضر منابع نفت، منابع آب و محیط زیست را به خطر انداختیم، به صندوقهای بازنشستگی دستبرد زدیم و منابع بانکی کشور را با مشکل مواجه کرده‌ایم. همین شده که 85 درصد بودجه ما بودجه جاری است و فقط 15 درصد بودجه عمرانی داریم. همین شده که دولت ما 5 برابر بزرگتر از نرم جهانی است.

رئیس سابق اتاق بازرگانی ایران تصریح کرد: همین شده که ما یک وزارت جهاد کشاورزی با 120 هزار نیرو داریم ولی با 25 میلیون تن تولید صادراتی، ولی کانادا یک وزارت جهاد کشاورزی دارد با 6 هزار نیرو و 120 میلیون تن تولید صادارتی کشاورزی. اینها همه نتیجه این نوع حکومت داری و این نوع استفاده از منابع بوده است. ما در طول 40، 50 سال گذشته به قیمت از بین بردن منابع نسل آینده برای خودمان رفاه نسبی ایجاد کردیم.

تراز تجاری مثبت پارسال چندان موافقت آمیز نبود

جلال پور خاطرنشان کرد: گاهی خوشحال می‌شویم که تراز تجاری مثبت بوده است، که این هم چندان موفقیت آمیز نبوده زیرا در دوره‌ای از تراز تجاری مثبت صحبت می‌کنیم که بعد از دوره طولانی تحریم به این تراز تجاری دست پیدا کردیم . در دوران تحریمها ما در مضیقه بودیم و نمی‌توانستیم نفت بفروشیم. قدرت خرید مردم کاهش یافته و سفره های مردم کوچکتر شده، بنابراین تقاضایی نبوده که ما نیاز به واردات داشته باشیم. همین الان هم صحبت بر سر این است که قدرت خرید مردم هنوز به حد سالهای 84 و 85 و یا حتی سال 90 نرسیده است.

وی افزود: از طرفی به یکباره سد تحریمها شکسته شد و ما توانستیم نفت بفروشیم و ارز به دست بیاوردیم و در شرایطی که کار خاصی نکردیم و برنامه زیر ساختی خاصی رو جلو نبردیم به یک تراز تجاری مثبت دست پیدا کردیم. کار زیر بنایی برای تراز تجاری سال گذشته انجام نشده و ولی ما فکر می‌کردیم که این وضعیت برای امسال هم ادامه پیدا کند. همانطور که برخی فکر می‌کنند رشد اقتصادی سال گذشته، امسال هم ادامه پیدا می‌کند. در حالی که من همان زمان عرض کردم که رشد اقتصادی سال 95 مربوط به یک دوره خاص بوده و عمده آن در حوزه نفت و صنایع بزرگ و مادر بود.

رئیس سابق اتاق ایران عنوان کرد: در چهل سال گذشته اقتصاد ما 2.6 برابر بزرگتر شده است. جمعیت ما هم 2.4 برابر افزایش پیدا کرده است. یعنی تقریبا چیزی به سفره مردم اضافه نشده و نسبت به جمعیتمان اقتصادمان بزرگتر شده است. جمعیت چین 1.5 برابر بزرگتر شده اقتصاد این کشور 33 برابر بزرگتر شده است. یعنی اقتصاد این کشور نسبت به جمعیتشان 22 برابر بزرگتر شده است. در کره جنوبی این نسبت 15 برابر است. این نشان می‌دهد که در طول چهل تا چهل و پنج سال گذشته نتوانستیم سفره و کیک اقتصاد کشور را بزرگتر کنیم.

در چهار سال گذشته 70 درصد تورم داشتیم

جلال پور در خصوص دلایل کاهش صادرات غیرنفتی بیان کرد: امسال شرایط فوق العاده سختی برای صادراتمان به وجود آمده است . در چهار سال فعالیت دولت آقای روحانی ما یک تورم 25 درصد، یک تورم 20 درصد، یک تورم 15 درصد و یک تورم 10 درصد داشتیم. مجموع این تورم 70 درصد بود . اگر 50 درصد این تورم روی کالاهای صادراتی ما اثر گذاشته باشد یعنی این کالاها 35 درصد افزایش قیمت داشته است. این در حالی است که قیمت ارز نسبت به سال 92 چیزی در حدود 8 تا 10 درصد افزایش داشته است. بنابراین ما یک گپ جدی بین قیمت ارز و قیمت تمام شده کالای صادراتی در کشور داریم و امکان رقابت ما با کالاهای خارجی کم شده است.

وی گفت: به دنبال این مسئله به دلیل رکودی که در دنیا بوده و تولید روز افزونی که اتفاق افتاده و سرعت عمل در تکنولوژیها و کم شدن هزینه‌های دنیا و بهره‌وری که اتفاق افتاده قیمت خیلی از کالاها کاهش یافته است. در سالهای گذشته با توجه به تورم داخلی که داشتیم تولید کننده یک بخشی از تولید و توان صادراتش را با سوار شدن بر موج افزایش قیمتها احصا می‌کرد. این امکان در سالهای اخیر به دلیل تورم تک رقمی از بنگاههای ما گرفته شد. این مسئله صادرات ما را تحت تاثیر قرار داده است.

افزایش واردات کالاهای مصرفی در نیمه اول امسال بسیار خطرناک است

رئیس سابق اتاق بازرگانی بیان کرد: کشورهایی نظیر عربستان و قطر هم با علم به گرفتار کردن ما قراردادهایی را بستند که ما در محصولاتی نفتی مانند پتروشیمی افت صادرات داشتیم. البته ما عملا با تثبیت قیمت ارز به کشورهای صادر کننده به ایران یارانه می‌دهیم زیرا در قانون برنامه چهارم و پنجم دیده شده بود که اگر ما قرار است کشور رقابت پذیری در تولید باشیم، باید به ازای ما به تفاوت قیمت داخلی و خارجی ارز، با یک شیب ملایم به قیمت دلار اضافه کنیم. در حال حاضر واردات کالاهای مصرفی در حال افزایش است و این بسیار خطرناک است.

جلال پور با انتقاد از سیاستهای ارزی به «نود اقتصادی» گفت: ثبات قیمت ارز به قیمت تعطیل شدن کارخانه‌ها و تولیدات ما تمام شده زیرا آنها دیگر امکان رقابتی با کالاهای خارجی ندارند. حرف ما این نیست که قیمت ارز حتما افزایش پیدا کند. حرف ما این است که همانطور که آقای شریعتمداری هم در روز ملی صادرات گفتند ما مشوقهای صادراتی را هم در این چند سال حذف کرده‌ایم ، بازگردانیم. سال 90 با همه مشکلاتی که آن روزها همراه کشور بود 1000 میلیارد تومان به عنوان مشوق صادراتی می‌دادیم که این مبلغ امروز به 200 میلیارد تومان رسیده است.

وی به دلایل کاهش صادرات در بخش کشاورزی اشاره و عنوان کرد: در حوزه کشاورزی به دلیل کمبود آب، کیفیت و کمیت کالاهای صادراتی ما روز به روز تحلیل می‌رود. به عنوان مثال کمبود آب تولید پسته ما را به کمتر از 200 هزار تن رسانده و این مقدار سال به سال هم کاهش پیدا می‌کند. سال گذشته کالایی که نقش اساسی روی کاهش صادرات ما گذاشت پسته بود. در عرصه رقابت پذیری هم چون قیمت کالای ما بالاتر از کالاهای خارجی تمام می‌شود نمی‌توانیم با آنها رقابت کنیم.

رئیس سابق اتاق بازرگانی گفت: برداشت پسته ما در هر هکتار 700 کلیوگرم است، در حالی که رقیب ما آمریکا در هر هکتار 4 تن برداشت می‌کند. یعنی برداشت آنها چیزی نزدیک به 6 برابر ماست. قیمت تمام شده آمریکا برای پسته هم نصف قیمتی است که برای برداشت پسته استفاده می‌کنیم. در کشمش ترکیه ما از بازار بیرون کرده است. در انجیل و برگه هم کشورهای دیگر بهتر از ما عمل کردند.

جلال پور در خصوص دلایل کاهش صادرات کالاهای صنعتی تصریح کرد: در صادرات کالاهای صنعتی هم ما باید به سمت کالاهایی برویم که امکان رقابت در دنیا داشته باشیم و مزیت آن را داشته باشیم. به عنوان مثال در صنایع معدنی ما حتما امکان رقابت را داریم چون ما از اصلی ترین کشورهای معدنی دنیا هستیم. در صنایع های تک متاسفانه بر خلاف چیزی که مقام معطم رهبری در اقتصاد مقاومتی فرمودند و مسئولان کشور روی آن تاکید دارند ما خیلی عقب هستیم.

وی افزود: ما در تولید علم هیچ مشکلی نداریم ولی فاصله بین دانشگاه و صنعت همانطور که مقام معظم رهبری هم در دیدار با نخبگان فرمودند بسیار جدی است. امروز هند چند برابر صادرات نفتی ما درآمد در حوزه آی تی دارد ولی ما با وجود این همه نیروی سرآمد در دنیا در این بخشها ضعیف هستیم.

تعیین هدف صادرات سالیانه لوث و بی‌اثر است

رئیس سابق اتاق بازرگانی از هدف گذاری‌های سالیانه صادراتی انتقاد کرد و گفت: ما در کشور باید برای برنامه‌ها و اهدافمان طبقه بندی داشته باشیم. امروز 12 سال از ابلاغ سیاستهای ایران 1404 می‌گذارد ولی هیچ تاکتیکی برای رسیدن به آن وجود ندارد. اینکه ما هر هدف صادراتی تعیین کنیم خیلی حرف لوث و بی اثری است. مگر صادرات مسئله‌ای است که در یک سال بتوان برای آن هدف گذاری کرد؟ در دنیا هدفهای 30 ساله و چهل ساله برای صادرات تعیین می‌کنند. ما باید یک برنامه دراز مدت با برشهای سال یه سال داشته باشیم. ما امسال باید شروع کنیم و تا 10 سال آینده به 80 میلیارد دلار صادرات برسیم.

صادرات غیرنفتی واقعی ما امسال حتما کاهش پیدا می‌کند

جلال پور خاطرنشان کرد: اکنون هیچ مبنای درستی برای تعیین اهداف صادراتی سالیانه وجود ندارد. من در بسیاری از جلسات شورای عالی صادرات بودم و از نزدیک این مسئله را دیده‌ام. اگر پتروشیمی و میعانات گازی را حساب کنیم ممکن است امسال به 50 میلیارد دلار صادرات غیر نفتی برسیم. ولی در صادرات غیر نفتی واقعی تنها سالی که ما افزایش داشتیم سال 91 بود. در آن سال بخش نفتی صادرات غیر نفتی ما یعنی پتروشیمی و گاز مایع و میعانات گازی کاهش داشتند ولی در سایر بخشها افزایش داشتیم. ولی امسال در صادرات غیرنفتی واقعی ما افزایش که هیچ حتما کاهش خواهیم داشت.