کشاورزان آمریکا زیر فشار جنگ تجاری ترامپ؛ تهدید امنیت غذایی جهان

 مؤسسه تحقیقاتی رصدخانه اقتصاد (Economics Observatory) در گزارشی با انتقاد از سیاست‌های تجاری دونالد ترامپ نوشت: بخش کشاورزی جهان تحت تأثیر تعرفه‌های گمرکی آمریکا به شدت آسیب دیده است.

در ادامه این گزارش آمده است: کشاورزان آمریکایی اکنون با کاهش دسترسی به بازارهای بین‌المللی روبه‌رو هستند، در حالی که بسیاری از مردم در کشورهای در حال توسعه به دلیل افزایش قیمت غلات و کود با خطر ناامنی غذایی مواجه‌اند.

کشاورزی تنها یکی از ده‌ها صنعتی است که تحت تأثیر افزایش سیاست‌های حمایت‌گرایانه در دولت دوم ترامپ قرار گرفته است. در 31 ژوئیه 2025، ترامپ فرمان اجرایی مهمی را امضا کرد که نرخ‌های تعرفه متقابل موجود را برای چندین کشور تغییر داد.

این اقدامات که از 7 اوت لازم‌الاجرا شد، بیش از 60 کشور را در بر می‌گیرد. بر اساس این فرمان، نرخ پایه تعرفه برای واردات کالاهای آمریکایی 10 درصد تعیین شده و نرخ‌های متقابل می‌تواند برای کشورهایی که کسری تجاری بالایی با ایالات متحده دارند تا 50 درصد افزایش یابد.

از آغاز سال جاری میلادی، شرکای تجاری آمریکا در سراسر جهان در تکاپو بوده‌اند تا با دولت ترامپ «توافق»هایی به دست آورند و ضربه اقتصادی سیاست‌های نامتعارف وی را کاهش دهند.

اتحادیه اروپا و بریتانیا هر دو به مرحله نهایی توافق‌های چارچوبی با کاخ سفید رسیده‌اند که تعرفه‌هایشان را به ترتیب در سطح 15 درصد و 10 درصد تثبیت می‌کند.

در مقابل، بسیاری از دیگر اقتصادهای بزرگ به‌ویژه غول‌های جهانی غلات مانند برزیل (50 درصد)، کانادا (35 درصد) و هند (25 درصد) اکنون با تعرفه‌های بسیار بالاتری بر صادرات به ایالات متحده روبه‌رو شده‌اند.

چه کشورهایی بازار غلات جهان را تغذیه می‌کنند؟

امروز کشورهای عمده تولیدکننده غلات در کانون این آشفتگی‌های تجاری قرار دارند.

تجارت جهانی غلات به‌شدت به‌هم‌پیوسته است و برای سیاست‌گذاران و پژوهشگران ضروری است که بدانند تولید غلات در کجا متمرکز است تا بتوانند آثار رژیم تعرفه‌ای ترامپ را بسنجند.

برای نمونه، در فصل کشاورزی 2024–2025، چین با 140 میلیون تن متریک پیشتاز تولید جهانی گندم بود.

پس از آن اتحادیه اروپا با 122 میلیون تن و سپس هند با 113 میلیون تن قرار داشتند. هرچند بخش بزرگی از گندم تولیدی چین و هند صرف بازارهای داخلی می‌شود، اما این وضعیت نقش حیاتی تولیدکنندگان صادرات‌محور همچون استرالیا، کانادا، اتحادیه اروپا، روسیه و آمریکا را در تضمین امنیت غذایی جهانی برجسته می‌کند.

ایالات متحده در صدر فهرست تولیدکنندگان ذرت (یا همان ذرت دامی) است و در فصل گذشته 378 میلیون تن تولید داشت. چین با 295 میلیون تن و برزیل با 132 میلیون تن در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند.

رده نخست آمریکا در صادرات ذرت نشان می‌دهد که تعرفه‌های ترامپ چه تأثیر چشمگیری بر ثبات بازارهای جهانی خوراک دامی دارند؛ بنابراین هر تغییر در سیاست تجاری این کشور بلافاصله در قیمت‌های بین‌المللی بازتاب می‌یابد.

تمرکز تولید غلات در دست شمار اندکی از کشورها، خطرات نظام‌مند ناشی از موانع تجاری را دوچندان می‌کند.

وقتی صادرکنندگان بزرگ مانند آمریکا به سیاست‌های حمایت‌گرایانه روی می‌آورند، عرضه‌کنندگان جایگزین به‌راحتی نمی‌توانند تقاضای جابه‌جا شده را جذب کنند.

نتیجه این روند، افزایش نوسانات قیمتی و کمبود عرضه است. برای کالایی همچون غلات که نقشی حیاتی در تأمین معاش روزانه دارد، این وضع نگران‌کننده است.

آیا تعرفه‌های آمریکا بازارها را مختل می‌کند؟

یکی از پیامدهای تعرفه‌ها، افزایش احتمالی نوسانات بازار است. واکنش فوری به اعلام «روز رهایی» در 2 آوریل نشان داد که قیمت‌گذاری کالاهای کشاورزی تا چه اندازه در اقتصاد جهانی شکننده است.

به‌عنوان نمونه، بانک جهانی گزارش داد که قیمت جهانی ذرت در ماه آوریل درست پس از اعلام سیاست آمریکا، حدود 4 درصد نسبت به ماه قبل افزایش یافت.

چنین نوساناتی باعث می‌شود کشاورزان نتوانند به‌طور مؤثر ریسک‌های قیمتی را مدیریت یا برای تصمیمات تولیدی خود برنامه‌ریزی کنند.

پاسخ جهانی به تعرفه‌های ترامپ سریع بود و چرخه‌ای از اقدامات تلافی‌جویانه را به‌وجود آورد که می‌تواند تجارت جهانی کشاورزی را به‌شدت تحت تأثیر قرار دهد.

برای مثال، چین (بزرگ‌ترین واردکننده محصولات کشاورزی جهان) تعرفه‌هایی بین 10 تا 15 درصد برای واردات گندم، ذرت و سویا از آمریکا اعمال کرده است.

چه کسانی بیش از همه از تعرفه‌های آمریکا آسیب می‌بینند؟

پیامدهای انسانی سیاست‌های تعرفه‌ای ترامپ بسیار فراتر از آمارهای تجاری است و امنیت غذایی صدها میلیون نفر در کشورهای در حال توسعه را تهدید می‌کند.

وابستگی شدید نظام غذایی جهان به شمار اندکی از صادرکنندگان بزرگ، این کشورها را در برابر اختلالات تجاری به‌شدت آسیب‌پذیر می‌کند.

برای مثال، منطقه آفریقای سیاه 85 درصد وابستگی وارداتی به گندم دارد و «کشورهای جزیره‌ای کوچک» مانند تووالو بیش از 80 درصد نیاز غذایی خود را از طریق واردات تأمین می‌کنند. خاورمیانه و شمال آفریقا نیز به‌شدت به واردات وابسته‌اند و حدود 75 درصد محصولات غذایی خود را از خارج تأمین می‌کنند.

در مجموع، این مناطق بیشترین شمار افراد ناامن غذایی در جهان را در بر می‌گیرند. خانواده‌های فقیر در این کشورها بین 50 تا 70 درصد درآمد خود را صرف خوراک می‌کنند. در چنین شرایطی، افزایش قیمت می‌تواند برای کسانی که در آستانه خط فقر زندگی می‌کنند، مرگبار باشد.

پژوهش‌ها نشان می‌دهد که افزایش 7 درصدی قیمت جهانی غلات به‌طور مستقیم در کشورهای آفریقای سیاه به افزایش مشابه قیمت مواد غذایی در بازارهای محلی منجر می‌شود. برای خانواده‌هایی که با کمتر از 2٫15 دلار در روز (بر اساس خط فقر بانک جهانی) زندگی می‌کنند، چنین افزایش‌هایی می‌تواند پیامدهای فاجعه‌باری داشته باشد.

فراتر از غلات: تأثیرات گسترده‌تر تعرفه‌های آمریکا

تعرفه‌های ترامپ همچنین از طریق بازار کود، تهدیدهای تازه‌ای برای امنیت غذایی ایجاد کرده است. کانادا تا 85 درصد کود مورد نیاز آمریکا را تأمین می‌کند. بنابراین، تعرفه 35 درصدی کالاهای کانادایی برای کشاورزان آمریکایی بسیار مشکل‌ساز خواهد بود.

این آشفتگی در بازار جهانی کود کشورهایی فراتر از آمریکای شمالی را نیز تحت تأثیر قرار داده است. کشورهای در حال توسعه مانند نیجریه برای حفظ بهره‌وری کشاورزی خود به‌شدت به واردات کود وابسته‌اند.

افزایش تعرفه‌ها هزینه کود را بالا می‌برد، زنجیره‌های تأمین جهانی را دچار اختلال می‌کند و در نهایت باعث کاهش عملکرد محصولات در مناطق ناامن غذایی می‌شود. کاهش عملکرد نیز به نوبه خود قیمت‌های محلی را بیشتر بالا می‌برد و مردم کم‌درآمد را سخت‌تر مجازات می‌کند.

کشاورزان آمریکایی ممکن است بازارهای تثبیت‌شده خود را از دست بدهند، مگر آنکه در کوتاه‌مدت توافق‌های تجاری جدیدی حاصل شود.

در همین حال، کشورهایی مانند آرژانتین، برزیل و کشورهای حوزه دریای سیاه آماده‌اند تا از این فرصت بهره ببرند و به‌عنوان عرضه‌کنندگان جایگزین برای واردکنندگان ظاهر شوند.

برای کشورهای در حال توسعه، نگرانی‌های فوری شامل تورم مواد غذایی، افزایش صورت‌حساب‌های وارداتی، کمبود نهاده‌های کشاورزی (به‌ویژه کود) و تهدید فزاینده گرسنگی وجود دارد.