سهم ناچیز ایران از بازار ۴۵۱ میلیارد دلاری اسپانیا
اسپانیا با جمعیت ۴۸ میلیون نفر و بازاری وارداتی حدود ۴۵۱ میلیارد دلار، یکی از مقاصد مهم اروپایی برای تجارت بینالمللی است؛ با این حال، سهم ایران از این بازار تنها ۰٫۰۲ درصد است.
اسپانیا با حدود ۴۸ میلیون نفر جمعیت، از یک بازار وارداتی حدوداً ۴۵۰ میلیارد دلاری برخوردار است. مبادلات تجاری این کشور با ایران طی سالهای اخیر همواره رو به کاهش بوده تا آنجایی که از چند میلیارد دلار، این روزها به چند میلیون دلار رسیده است. به طور دقیقتر ایران در سال ۱۴۰۳، ۱۳۱ مورد صادرات به اسپانیا داشته که مجموع وزنی این تعداد صادرات حدود ۳۰ هزار تن و ارزش دلاری آن حدود ۷۳.۵ میلیون دلار و معادل کمتر از ۰.۰۲ درصد (برابر ۱.۶ از دههزار واحد) از این بازار بزرگ بوده است.
درباره بازار این کشور با محمد طاهری رئیس اتاق مشترک ایران و اسپانیا و سیدطهحسین مدنی رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند گفت و گوکردیم.
روابط تجاری ایران و اسپانیا قابل توسعه است
محمد طاهری رئیس اتاق مشترک ایران و اسپانیا درباره وضعیت روابط تجاری دو کشور گفت: روابط تجاری ایران و اسپانیا در شرایط فعلی، با وجود محدودیتهایی که فضای بینالمللی ایجاد کرده، همچنان پویا و قابل اتکا است. در سهماهه نخست ۲۰۲۵، حجم مبادلات دو کشور از نظر وزنی رشد داشته و جریان تجارت واقعی حفظ شده است؛ این یعنی بازرگانان ایرانی و اسپانیایی همچنان در حال کار و همکاری هستند. اسپانیا طبیعتاً در چارچوب مقررات اتحادیه اروپا حرکت میکند، اما تجربه ما نشان میدهد که نگاه این کشور نسبت به ایران، نگاهی مبتنی بر تعامل، واقعبینی و حفظ مسیرهای همکاری است. ما نیز در اتاق مشترک تلاش کردهایم این فضا را تقویت کنیم؛ چه در ارتباط با سفارت اسپانیا در تهران و چه در معرفی شرکتهای معتبر و تسهیل مذاکرات تجاری. بنابراین میتوان گفت روابط تجاری دو کشور اگرچه بی چالش نیست، اما روند آن مثبت و قابل توسعه است.
ایران در بسیاری از بخشهای بازار اسپانیا مزیت رقابتی دارد
طاهری با بیان اینکه پتانسیل صادراتی ایران به اسپانیا بسیار فراتر از ارقامی است که امروز دیده میشود، افزود: اسپانیا بازار بزرگی است و در بسیاری از بخشها، از محصولات غذایی گرفته تا مواد اولیه صنعتی و کالاهای پتروشیمی، ظرفیت جذب بالایی دارد. ایران نیز در بسیاری از این حوزهها دارای مزیت رقابتی طبیعی است. اگر موانع بانکی کاهش یابد و بتوانیم از مسیرهای مطمئن لجستیکی استفاده کنیم، حجم صادرات ایران به اسپانیا بهراحتی میتواند چند برابر وضعیت فعلی شود. تجربه سالهای قبل نشان میدهد که هر زمان امکان نقلوانتقال مالی فراهم بوده، رشد تجارت میان دو کشور چشمگیر شده است.
وی ادامه داد: در دوره اوج روابط اقتصادی مثلاً حوالی سال ۲۰۱۱، حجم مبادلات ایران و اسپانیا به چند میلیارد یورو رسیده بود، اما این رقم در سالهای اخیر به چندصد میلیون یورو کاهش یافته است. بنابراین، کاهش فعلی ناشی از کمبود مزیت یا نبود تقاضا نیست؛ بلکه محصول محدودیتهای ساختاری است که با مدیریت آنها، افزایش صادرات کاملاً دستیافتنی خواهد بود.
از پتروشیمی تا زعفران؛ عمده صادرات ایران به اسپانیا
رئیس اتاق مشترک ایران و اسپانیا درباره نوع مبادلات دو کشور گفت: ترکیب مبادلات کنونی ایران و اسپانیا نشان میدهد که همکاری اقتصادی دو کشور بر پایه مجموعهای از صنایع مکمل شکل گرفته است. در سمت ایران، صادراتی مانند پتروشیمی و فرآوردههای شیمیایی، زعفران، خشکبار، خرما، شیلات، فرش و برخی مواد اولیه صنعتی جایگاهی ثابت در بازار اسپانیا دارند و بخشی از آنها بهویژه زعفران در سالهای اخیر رشد قابلتوجهی را تجربه کردهاند. در مقابل، اسپانیا با تکیه بر توانمندیهای صنعتی و فناورانه خود، در حوزههایی همچون ماشینآلات، تجهیزات صنایع غذایی، فناوریهای کشاورزی، تجهیزات صنعتی و برخی کالاهای واسطهای در بازار ایران فعال است.
طاهری خاطرنشان کرد: افزون بر تجارت کالا، روندهای جدید نشان میدهد که خدمات نیز در روابط اقتصادی دو کشور اهمیت روبهافزایشییافته است؛ بهویژه در زمینههایی مانند مهندسی، طراحی صنعتی، انرژی و پروژههای فناورانه. این گستره متنوع از مبادلات چه در کالا و چه در خدمات حاکی از آن است که ساختار همکاری اقتصادی ایران و اسپانیا نهتنها سابقه مستحکم دارد، بلکه در صورت کاهش محدودیتهای بانکی و بهبود بسترهای لجستیکی، ظرفیت جهش قابلتوجهی نیز دارد. چنین تنوعی نشان میدهد که روابط تجاری دو کشور نه تصادفی، بلکه مبتنی بر نیازهای واقعی بازار و مزیتهای مکمل طرفین است؛ مزیتهایی که با مدیریت موانع ساختاری میتواند به رشد پایدار و گستردهتر تبدیل شود.
وی در ادامه با بیان اینکه ظرفیتهای بهرهبردارینشده در روابط تجاری ایران و اسپانیا بسیار گستردهتر از سطح فعلی مبادلات است و تقریباً در هر دو بخش صادرات و واردات، فضاهای قابل توسعهای وجود دارد، گفت: در حوزه صادرات ایران، کالاهایی مانند زعفران، خشکبار، خرما و محصولات کشاورزی تبدیلی هنوز بهطور کامل در بازار اسپانیا تثبیت نشدهاند و با بهبود شبکه توزیع و برندینگ، میتوانند سهم بزرگتری از بازار اروپا را به دست آورند. در کنار اینها، محصولات دانشبنیان، تجهیزات پزشکی، قطعات خودرو، صنایع شیمیایی و برخی فرآوردههای پتروشیمی نیز از جمله حوزههایی هستند که مزیت رقابتی ایران در آنها میتواند به صادرات پایدار تبدیل شود.
طاهری افزود: در سمت مقابل، اسپانیا با برخورداری از فناوریهای پیشرفته در صنایع غذایی، ماشینسازی، مدیریت انرژی، تجهیزات صنعتی، کشاورزی مدرن و انرژیهای تجدیدپذیر، میتواند در بسیاری از بخشهای تولیدی ایران نقش مکمل و تقویتکننده داشته باشد. این بازار گسترده ماشینآلات و فناوری، هنوز آنگونه که باید مورد استفاده قرار نگرفته و امکان توسعه همکاریهای صنعتی و انتقال تکنولوژی در آن کاملاً فراهم است.
اثر منفی محدودیتهای بانکی، نبود مسیرهای لجستیکی و شناخت کم متقابل
رئیس اتاق مشترک ایران و اسپانیا گفت: افزون بر کالا، ظرفیتهای قابلتوجهی در حوزه خدمات نیز وجود دارد؛ از جمله تحقیق و توسعه مشترک، همکاریهای مهندسی، طراحی صنعتی، مدیریت انرژی، پروژههای شهری و مشارکت در طرحهای فناورانه. با وجود این، بخش مهمی از این ظرفیتها به دلیل محدودیتهای مالی و بانکی، نبود مسیرهای پایدار لجستیکی و کمبود شناخت متقابل میان فعالان اقتصادی دو کشور همچنان مغفول مانده است. با رفع این موانع، ساختار فعلی روابط تجاری قابلیت آن را دارد که وارد مرحلهای جدید و بسیار گستردهتر از سطح کنونی شود.
وی درباره مهمترین چالش فعالان اقتصادی ایرانی در همکاری با اسپانیا توضیح داد: مهمترین چالش همچنان مسئله نقلوانتقال مالی است. محدودیتهای بانکی و نبود مسیرهای پایدار پرداخت، حتی در شرایطی که طرف اسپانیایی آمادگی کامل برای همکاری دارد، میتواند روند معامله را طولانی، پرهزینه و در برخی موارد پرریسک کند. چالش دوم به الزامات سختگیرانه اتحادیه اروپا بازمیگردد؛ بهویژه در حوزه استانداردهای غذایی، بهداشت، برچسبگذاری و کنترلهای کیفی. بسیاری از تولیدکنندگان ایرانی از نظر کیفیت توان رقابت دارند، اما آشنایی ناکافی با مقررات اروپایی و مسیر دریافت گواهیها، ورود سریع و پیوسته به بازار اسپانیا را دشوار میکند.
طاهری گفت: در مورد گمرک، اسپانیا مقررات سختگیرانهای فراتر از استانداردهای اتحادیه اروپا ندارد، اما چون در چارچوب قوانین واحد اتحادیه فعالیت میکند، رعایت استانداردهای فنی، بهداشتی، بستهبندی و مستندسازی برای کالاهای ورودی الزامی است. بنابراین، چنانچه صادرکننده ایرانی بتواند الزامات اروپایی را بهطور کامل رعایت کند و مشکل بانکی نیز مدیریت شود، از نظر گمرکی مانع جدی و ساختاری برای ورود کالا به بازار اسپانیا وجود ندارد. اتاق مشترک نیز در همین مسیر تلاش میکند با ارائه اطلاعات مقرراتی، راهنمای استانداردها و معرفی مسیرهای قابلاتکا برای تبادلات مالی، فضای امنتری برای فعالان اقتصادی فراهم کند و روند تجارت را تا حد ممکن تسهیل نماید.
در بخش بیمه و خطوط منظم دریایی محدودیت داریم
وی افزود: در بخش لجستیک نیز هزینههای حملونقل، محدودیتهای بیمه و نبود خطوط منظم حمل دریایی یا ترکیبی، موانع قابلتوجهی ایجاد میکند. از سوی دیگر، کمبود اطلاعات بهروز درباره ساختار بازار اسپانیا و شبکه توزیع، باعث میشود برخی فرصتها بهطور کامل شناسایی نشوند یا دیر مورد استفاده قرار گیرند.
طاهری خاطرنشان کرد: با این حال، تجربه نشان داده که فعالان اقتصادی ایرانی انعطافپذیری بالایی دارند و معمولاً راهحلهای عملی برای این موانع پیدا میکنند. نقش اتاق مشترک نیز دقیقاً همین است: ایجاد مسیرهای امنتر مالی، انتقال دانش مقرراتی اتحادیه اروپا به شرکتهای ایرانی و تسهیل ارتباطات تجاری تا ریسکها کاهش یابد و تعاملات اقتصادی میان دو کشور با سرعت و اطمینان بیشتری پیش برود.
پیشنهادهایی برای افزایش سهم ایران از بازار اسپانیا
وی در پاسخ به اینکه چه سیاستهایی میتواند سهم ایران از بازار اسپانیا را افزایش دهد، گفت: سه محور اصلی میتواند بهطور مستقیم سهم ایران از بازار اسپانیا را افزایش دهد. نخست، تقویت زیرساختهای لجستیکی و ایجاد مسیرهای حملونقل پایدار و قابل پیشبینی است؛ موضوعی که هم هزینهها را کاهش میدهد و هم امکان برنامهریزی بلندمدت برای صادرکنندگان را فراهم میکند. دوم، توسعه راهحلهای مطمئن بانکی و مالی است تا نقلوانتقال پول از حالت پرریسک و مقطعی خارج شود و تبدیل به یک سازوکار پایدار گردد.
طاهری افزود: در کنار اینها، افزایش حضور هدفمند در بازار اسپانیا اهمیت تعیینکننده دارد. امروز، بازار تنها از مسیر نمایشگاههای سنتی قابل دسترس نیست؛ نمایشگاههای هیبریدی، پلتفرمهای B2B، شبکههای تخصصی و رویدادهای تجاری آنلاین فرصتهایی فراهم کردهاند که میتوانند جایگزین یا مکمل حضور فیزیکی باشند. همچنین استانداردسازی و تطبیق محصولات با الزامات اتحادیه اروپا، ایجاد دفاتر بازاریابی یا نمایندگیهای محلی و فعالیت نظاممند در توزیعکنندههای اسپانیایی، نقش بسیار مهمی در افزایش سهم ایران خواهند داشت.
رئیس اتاق مشترک ایران و اسپانیا گفت: علاوه بر این اقدامات تجاری و صنعتی، مذاکرات دوجانبه و تسهیل روابط میان نهادهای اقتصادی و سیاستگذاری دو کشور نقش تعیینکنندهای در رشد صادرات دارد. توافقهای بانکی، هماهنگی گمرکی، حمایتهای دیپلماتیک و چارچوبهای همکاری مشترک میتوانند مسیر فعالیتهای تجاری را هموار کرده و ظرفیتهای بالفعل و بالقوه را بهطور کامل فعال کنند. تجربه سالهای گذشته نیز نشان داده است که هر زمان شناخت از بازار اسپانیا و شرایط همکاری افزایش یافته، صادرات ایران به سرعت رشد کرده و به سطوح بالاتری رسیده است.
شناخت تجار ایرانی از بازار اسپانیا هنوز مطلوب نیست
وی درباره میزان شناخت فعالان اقتصادی ایران از بازار اسپانیا هم توضیح داد: شناخت فعالان اقتصادی ایران از بازار اسپانیا در سالهای اخیر بهبود یافته، اما هنوز با سطح مطلوب فاصله دارد. بسیاری از ظرفیتهای بازار اسپانیا، به ویژه در حوزه صنایع غذایی، فناوریهای صنعتی، کشاورزی و انرژیهای نو، برای بخشی از فعالان اقتصادی ایرانی هنوز ناشناخته باقی مانده است.
طاهری گفت: یکی از مأموریتهای اصلی اتاق مشترک بازرگانی ایران و اسپانیا، کاهش این فاصله اطلاعاتی از طریق برگزاری وبینارها و نشستهای معرفی بازار، اعزام هیئتهای تخصصی و ایجاد ارتباط مستقیم میان شرکتهای دو کشور بوده است. تجربه نشان میدهد که هر زمان شناخت فعالان اقتصادی از بازار افزایش یافته، همکاریهای واقعی و پایدار شکل گرفته و سطح تجارت دو کشور رشد قابلتوجهی داشته است.
وی درباره وضعیت بازار مواد غذایی اسپانیا و امکان حضور شرکتهای ایرانی در آن، گفت: بازار صنایع غذایی اسپانیا از رقابت بالایی برخوردار و کاملاً استانداردمحور است، اما در عین حال گسترده و ظرفیتهای قابل توجه برای ورود محصولات خارجی، به ویژه کالاهای با کیفیت بالا، دارد. محصولات ایرانی میتوانند در این بازار جایگاهی قابل توجه پیدا کنند، مشروط بر آنکه استانداردها و الزامات اتحادیه اروپا به طور کامل رعایت شود.
طاهری افزود: در حوزه لبنیات، ایران از نظر کیفیت، فناوری تولید و ظرفیت تولید توانمندی قابل توجهی دارد. بسیاری از برندهای لبنی ایرانی قابلیت صادرات دارند، اما موفقیت در بازار اسپانیا نیازمند تمرکز ویژه بر مستندسازی، ردیابی محصول، بستهبندی مطابق استانداردهای اروپایی و دریافت گواهیهای بهداشتی لازم است. با رفع محدودیتهای بانکی و تسهیل مسیرهای لجستیکی، ظرفیت واقعی ایران برای حضور پایدار و افزایش سهم خود در بازار صنایع غذایی اسپانیا، به ویژه در بخش لبنیات، بسیار فراتر از وضعیت فعلی خواهد بود.
