رکوردزنی بانک‌ها در بازار باز؛ بانک مرکزی سخت‌گیرتر شد
اعداد و آمار حاکی از آن است که در بازار باز 9 شهریور امسال، سفارشات ارسالی بانک‌ها به بانک مرکزی همچنان به روند صعودی خود ادامه داده درحالی که سکاندار پولی کشور هم مقدار کمتر و هم نسبت پایین‌تری از درخواست‌ها را مورد پذیرش قرار داده است.
سفارشات ارسالی بانک‌ها به بانک مرکزی در بازار باز 9 شهریور امسال باز هم رکورد زده و به بالاتر از 458 هزار میلیارد تومان رسیده است. این‌ها درحالی است که بانک مرکزی با میزان پایین‌تری از درخواست‌ها نسبت به هفته‌های گذشته موافقت کرده و این امر بیانگر سخت‌گیری بیشتر این نهاد جهت کنترل رشد نقدینگی و تورم است.
از طرف دیگر نرخ بهره در بازار بین‌بانکی به 23.99 درصد رسیده و مبالغ رد و بدل شده در بازار قاعده‌مند یا شبانه نیز در مقایسه با هفته‌های قبل افزایش یافته است. به عبارتی احتمالا بانک‌ها ناتوان از تامین اعتبار در بازار باز به بازار بین‌بانکی یا قاعده‌مند مراجعه کرده‌اند.
همه این‌ها درحالی است که نرخ رشد نقدینگی در تازه‌ترین آمار بانکی مرکزی از متغیرهای پولی به بالاترین مقدار در 26 ماه اخیر دست پیدا کرده که این امر می‌تواند حاکی از فشار تورمی در ماه‌های آتی باشد.
جزئیات دومین بازار باز برگزار شده در شهریور 1404
بررسی داده‌های بانک مرکزی از عملیات بازار باز در 9 شهریور سال جاری نشان می‌دهد که بانک‌ها 458.7 هزار میلیارد تومان از سکاندار پولی کشور درخواست نقدینگی داشته‌اند که این میزان سفارش، بالاترین مقدار از زمان برگزاری بازار باز محسوب می‌شود. در واقع تا قبل از 9 شهریور امسال، سفارشات بانک‌ها در هفته گذشته یعنی 3 شهریور رکورد زده بود. اینکه درخواست تامین اعتبار بانک‌های کشور حتی از دوران جنگ تحمیلی ایران و اسرائیل پیشی گرفته، بیانگر تنگنای اعتباری شدید در شبکه بانکی است.
با اینکه سفارشات بانک‌ها در دومین بازار باز برگزار شده در شهریورماه سال جاری به بالاترین مقدار رسیده اما بانک مرکزی برخلاف دوران جنگ و بعد از آن، با مقدار پایینی از درخواست‌ها موافقت کرده است. به بیان دقیق‌تر این نهاد با 250 هزار میلیارد تومان از سفارشات بانک‌ها موافقت کرده که معادل 54.5 درصد از درخواست‌ها است.
مقدار توافقاتی که در بازار باز 9 شهریور امسال به سررسید رسیده‌اند برابر با 260.98 هزار میلیارد تومان و ارزش توافق‌هایی که همچنان در وضعیت باز قرار داشته و هنوز به سررسیده نرسیده‌اند معادل 250 هزار میلیارد تومان برآورد شده است.
از آنجایی که بانک مرکزی بیش از 45 درصد از درخواست بانک‌ها را مورد پذیرش قرار نداده، از همین‌رو بانک‌ها به بازار قاعده‌مند مراجعه کردند. با این‌حال به نظر می‌رسد فشار نقدینگی در بازار بین بانکی آنقدر بالا بوده که نرخ بهره بین‌بانکی با نرخ سود در بازار قاعده‌مند تقریبا برابر شده‌اند. در واقع نرخ بهره بین‌بانکی به 23.99 درصد رسیده که تنها 0.1 واحد درصد با نرخ بهره بازار قاعده‌مند که معادل 24 درصد است تفاوت دارد.
داده‌ها حاکی از آن است که در بازار قاعده‌مند یا شبانه، بانک‌ها رقمی بین 14 تا بیش از 23 هزار میلیارد تومان اقدام به اعتبارگیری کرده‌اند. در روز آخر این بازار، بانک‌ها 22.37 هزار میلیارد تومان اقدام به اعتبارگیری کرده و 19.9 هزار میلیارد از قراردادها سررسیده شده است.
مختصری در مورد سیاست پولی بانک مرکزی
بانک مرکزی در ایران مانند تمام کشورهای جهان برای کنترل تورم یا تحریک تقاضا در اقتصاد از ابزارهای پولی و بانکی استفاده می‌کند. این نهاد که سیاستگذار پولی کشور محسوب می‌شود می‌تواند برای تحریک تقاضا و پاسخ به کمبود منابع مالی بانک‌ها، منابعی را در ازای گرو گرفتن اوراق بهادار (با نام ریپو اوراق یا توافق بازخرید نیز شناخته می‌شود) در اختیار بانک‌های متقاضی قرار دهد. معکوس این عملیات نیز قابل تصور است که در برخی مقاطع در ایران به اجرا درآمده است که طی آن بانک مرکزی اقدام به فروش موقت اوراق بهادار خود به شبکه بانکی می‌کند (ریپو معکوس) و در ازای آن از بانک‌ها، منابع مالی استقراض می‌کند.
می‌توان گفت توافق بازخرید اولین راه تامین مالی منابع بانکی در کشور است. معمولا گفته می‌شود برای تامین منابع مورد نیاز ، بانک‌ها سه راه پیش‌روی خود دارند. اولین راه ، بازار باز است. در این بازار بانک‌ها با نرخ ۲۳ درصد و سررسید مشخص ( معمولا ۷ روز ) اقدام به استقراض از بانک مرکزی می‌کنند. اگر بانک‌ها نتوانند در این بازار منابع خود را تامین کنند به سراغ بازار قاعده‌مند یا همان شبانه می‌روند. در این بازار نرخ استقراض ۲۴ درصد است و مهلت بازپرداخت بانک‌ها به بانک مرکزی برابر با ۲۴ تا ۴۸ ساعت است. از طرف دیگر بانک‌ها می‌توانند در بازار بین بانکی به تامین منابع خود بپردازند که سقف نرخ بهره این بازار نیز از طرف بانک مرکزی برابر با ۲۴ درصد تعیین شده است. در واقع دالان نرخ بین بانکی در این بازار بین ۲۳ تا ۲۴ درصد اعلام شده است.
