تامین برق از انرژی ستارگان
وزیر انرژی دولت ترامپ می‌گوید هوش مصنوعی تا 5 سال دیگر همجوشی هسته‌ای را به واقعیت تبدیل می‌کند و 15 سال دیگر با آن برق تولید می‌شود. ادعایش شدنی‌ست؟
وزیر انرژی دولت ترامپ گفته: «تا پنج سال آینده با کمک هوش مصنوعی، همجوشی هسته‌ای تجاری می‌شود.»
کریس رایت، وزیر انرژی ایالات متحده در گفت‌وگویی اختصاصی با بی‌بی‌سی، ادعا کرد که تا پنج سال آینده، هوش مصنوعی راه دستیابی به انرژی همجوشی هسته‌ای را ممکن خواهد کرد و این فناوری می‌تواند در ۸ تا ۱۵ سال آینده وارد شبکه‌های برق جهان شود. او گفت این تحول می‌تواند مهم‌ترین ابزار بشر برای کاهش گازهای گلخانه‌ای باشد.
اما این ادعاها در حالی مطرح می‌شوند که بیشتر دانشمندان هنوز باور دارند نیروگاه‌های همجوشی تا چند دهه آینده فاصله زیادی با بهره‌برداری تجاری دارند.
همجوشی هسته‌ای چیست و چه اهمیتی دارد؟
این فرایند علمی را می‌توان به این شکل شرح داد:
- در همجوشی هسته‌ای، دو اتم سبک (مانند ایزوتوپ‌های هیدروژن) با هم ترکیب می‌شوند و اتم سنگین‌تری می‌سازند.
- این واکنش مقدار عظیمی انرژی آزاد می‌کند (منبع انرژی خورشید و ستارگان).
- سوخت آن فراوان و کم‌خطر است و پسماند رادیواکتیو بلندمدت ندارد.
- در صورت موفقیت، می‌تواند انرژی پاک تقریباً نامحدود در اختیار بشر قرار دهد.
مشکل اینجاست که برای همجوشی باید اتم‌ها را به دماهایی چند برابر خورشید (بیش از ۱۰۰ میلیون درجه سانتی‌گراد) رساند و کنترل این فرایند بسیار دشوار است.
نقش هوش مصنوعی در دستیابی به همجوشی هسته‌ای
کریس رایت در مصاحبه‌اش با بی‌بی‌سی تأکید کرد که ترکیب پیشرفت‌های آزمایشگاه‌های ملی آمریکا و شرکت‌های خصوصی با هوش مصنوعی، درک و کنترل واکنش‌های همجوشی را ممکن خواهد کرد.
برخی کاربردهای فعلی هوش مصنوعی در این مسیر از این قرار است:
- پیش‌بینی رفتار پلاسما در راکتورهای آزمایشی مثل NIF و ITER
- طراحی سوخت و مواد مقاوم در برابر دما و تابش بالا
- کنترل لحظه‌ای میدان‌های مغناطیسی برای پایدار نگه داشتن پلاسما
کریس گفت: «با هوش مصنوعی می‌توانیم در پنج سال آینده چند مسیر برای مهار همجوشی را عملیاتی کنیم.»
آیا هدف همجوشی با هوش مصنوعی واقع‌بینانه است؟
بسیاری از دانشمندان این بازه زمانی را بسیار خوش‌بینانه می‌دانند. طبق گزارش مؤسسه بین‌المللی انرژی (IEA)، تا دهه ۲۰۵۰ بعید است نیروگاه‌های همجوشی در مقیاس تجاری ساخته شوند.
تاکنون بیشترین انرژی تولیدی در آزمایش‌ها فقط چند ثانیه دوام داشته و هنوز بازده خالص مثبت (تولید بیشتر از مصرف) پایدار نشده است.
با این حال، سرمایه‌گذاری‌های خصوصی در آمریکا و اروپا در این حوزه در حال جهش است و همجوشی را یکی از مهم‌ترین امیدهای انرژی پاک آینده می‌دانند.
مواضع دیگر وزیر انرژی آمریکا
کریس رایت که از بنیان‌گذاران شرکت‌های حفاری شیل در آمریکا است، در این مصاحبه مسائل دیگری را هم طرح کرده است:
- خواستار لغو ممنوعیت فرکینگ (استخراج نفت و گاز از سنگ) در بریتانیا شد و گفت فرکینگ می‌تواند «هزینه انرژی را کاهش دهد و مشاغل صنعتی را بازگرداند.»
- از کاهش یارانه‌های انرژی تجدیدپذیر دفاع کرد و گفت «باد ۳۳ سال و خورشید ۲۵ سال یارانه گرفته‌اند، کافی است.»
- ادعا کرد گزارش وزارت انرژی درباره اغراق در خطرات تغییر اقلیم صحیح است و دانشمندان اقلیم «داده‌ها را گزینشی انتخاب می‌کنند.»
این مواضع، همراه با ادعاهای خوش‌بینانه درباره همجوشی، انتقادهای گسترده‌ای از سوی دانشمندان اقلیم و انرژی برانگیخته است.
پیامدهای جهانی رقابت بر سر انرژی در آینده
اگر پیش‌بینی کریس رایت درست باشد، آمریکا می‌تواند در دهه آینده رهبر بلامنازع بازار انرژی پاک شود. این امر می‌تواند وابستگی جهان به چین در حوزه انرژی تجدیدپذیر را کاهش دهد و احتمالاً باعث تغییر ژئوپلیتیکی قدرت از خاورمیانه نفتی به کشورهای دارای فناوری همجوشی خواهد شد.
اما در صورت شکست، سرمایه‌گذاری‌های سنگین و امیدسازی سیاسی می‌تواند به یک حباب علمی-اقتصادی خطرناک تبدیل شود.
