پژویان: کاهش قیمت نفت قابل پیش‌بینی بود
رئیس سابق شورای رقابت افزود: ما در مقابل کاهش قیمت نفت راهکاری نداریم چون در بازار نفت نقشی نداریم که بتوانیم بر آن اثر بگذاریم/ ما از کاهش نفت آسیب می‌بینیم
به گزارش «نسیم»، مناظره‌ای میان جمشید پژویان اقتصاددان و استاد دانشگاه علامه و سعید لیلاز اقتصاددان و عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران برگزار شد. این مناظره از سوی سازمان دانشجویی حزب اسلامی کار و درباره عملکرد اقتصادی دولت یازدهم برگزار شد.
در آغاز نشست جمشید پژویان در ارزیابی خود از عملکرد اقتصادی دولت، گفت: یک سال زمان کمی است که بتوان فعالیت‌های دولت را ارزیابی کرد، ضمن این که دولت در شرایطی روی کار آمد که کشور در شرایط تعادل و یا در یک بستر آرام و مناسب حرکت نمی‌کرد. در نتیجه نکته مهم این است که باید دید دولت با چه نقشه و برنامه‌ای آمده، شوکی به نام تحریم به کشور وارد شده، این شوک اثر خودش را در درجه اول در کاهش تولید و صادرات نفت و رسیدن صادرات نفت ما به یک سوم رسانده و بعد در حمل و نقل دریایی خودش را نشان داده است.
وی ادامه داد: در ارزیابی فعالیت های دولت باید به این نکته توجه کنیم که دولت چه سیاست‌گذاری را به عنوان برنامه ارائه کرده است. آنچه به نظر می‌رسد این است که دولت سیاست خود را بر این گذاشته که نگذارد شوک جدیدی به اقتصاد وارد شود و این خود سبب شد که تورم جدیدی اضافه نشده و رکود جدیدی هم با شدت بیشتر پیش نیاید، زیرا سیاست دولت این بوده که ببیند مذاکرات به کجا می‌کشد.
او همچنین درباره کاهش قیمت نفت هم گفت: بدون شک آنچه در بازار نفت اتفاق افتاده چیز عجیبی نیست و قابل پیش‌بینی بود. در یک دوره‌ای بازار نفت به دلیل تقاضا افزایش قیمت را تجربه کرد. اما نکاتی هم پشت پرده وجود دارد که می توان به اولین مساله آن که به حدود 40 سال پیش برمی گردد و تکنولوژی شیل اویل شناخته شد، اشاره کرد. اما از نظر اقتصادی عرضه آن به صرفه نبود. در این 40 سال خصوصا در دو دهه گذشته سعی بسیاری برای جایگزینی انرژی فسیلی انجام شده در واقع همواره این تلاش بوده که انرژی‌هایی جایگزین نفت شود. بنابراین کشورهایی مثل عربستان که ذخایر نفت زیادی دارند با نگرانی از این که ذخایر آن ها هم مثل زغال سنگ اروپا زیر زمین نماند، ارائه نفت بیشتر را در پی گرفته‌اند و در کنار این شاید کشورهایی چون ایران و روسیه هم متضرر شوند. در واقع ما در مقابل کاهش قیمت نفت راهکاری نداریم چون در بازار نفت نقشی نداریم که بتوانیم بر آن اثر بگذاریم.
این استاد دانشگاه درباره این که چرا دولت‌ها در جهت کاهش وابستگی به نفت تلاش نکرده‌اند، گفت: ما هیچ وقت راهکاری در زمینه کاهش اقتصاد نفتی به کار نگرفته‌ایم مگر کشورهایی چون کره، مالزی و ترکیه نفت دارند که در حال عبور از مرحله توسعه نیافتگی‌اند. ما از کاهش نفت آسیب می بینیم.
او ادامه داد: یکی از مهمترین علائم اقتصادی قیمت پول است و نرخ بازده سرمایه‌گذاری در اقتصاد ما نرخ بازده سرمایه‌گذاری شش یا هفت درصد است، اصلاحات باید ساختاری باشد. دانش اصلی اقتصاد، اقتصاد خرد است که ما آن را بلد نیستیم، بنابراین نتوانسته‌ایم از ابزار مناسب استفاده کنیم.
در ادامه این مناظره سعید لیلاز درباره استراتژی دولت روحانی در زمینه اقتصاد، گفت: ما در سال 1392 با پدیده رکود تورمی مواجه بودیم که مبین این است که در اقتصاد، رشد اقتصادی صفر و منفی شده و تورم بالا می رود، این شرایط نادر است و جز در سال 1321 که جنگ جهانی رخ داد و همه جهان را درگیر کرد چنین سابقه‌ای در ایران وجود نداشته و در عرض جغرافیایی هم به غیر از زیمباوه کشور دیگری نیست که دچار رکود تورمی باشد، البته ممکن است این شرایط برای ونزوئلا هم ایجاد شود. اما تا سال 2014 میلادی کشور دیگری شاهد این پدیده نبود. بنابراین ما با پدیده استثنائی مواجه‌ایم که راه‌های آن ناشناخته است و تئوری برای آن در جهان نیست.
به گفته وی این موقعیت در شرایطی در ایران هم رخ داده که درآمد مالی ایران در سال 1391، 17 درصد سقوط کرده و در سال 1392 این رقم به 21 درصد رسیده است که اگر به رشد جمعیت هم اشاره کنیم در واقع یک چهارم قدرت خرید مردم در چهار سال از بین رفته و بین 40 تا 50 درصد مردم بین سال‌های 1389 تا 1392، 50 درصد قدرت خریدشان را از دست داده‌اند. چنین سقوط آزاد در جنگ هم سابقه نداشته است. دولت روحانی در چنین شرایطی کار را آغاز کرد و خروج از بحران یک استراتژی است. با همین استراتژی ما شاهد بیشترین سقوط آزاد نرخ تورم بودیم که در این 14 و 15 ماه اخیر تورم به یک سوم خود رسیده است. نرخ رشد اقتصادی هم مثبت شده برخی می گویند چرا مردم رشد اقتصادی را درک نمی کنند مگر مردم کاهش یک چهارم درآمدی خود را یکباره حس کرده‌اند.
این اقتصاددان همچنین ادامه داد: اتفاقاتی که در کشور رخ داد فقط در حوزه کمی نبود. ما با فروپاشی نظام بهداشتی کشور هم مواجه بودیم. نیمی از بیماران سرطانی کشور در سال های 1391 و 1392 به دلیل گرانی دارو، جان خود را از دست دادند. استراتژی خروج از بحران استراتژی کاملی است. اگر چه این تنها کار در دولت روحانی نیست. مهمترین کار او آزادسازی اقتصاد است که می دانم آقای پژویان هم به آن ها اعتقاد دارد در واقع در دوره گذشته اقتصاد ما از سالم ترین اقتصادهای خاورمیانه به یکی از فاسدترین اقتصادها بدل شد. در واقع بحران‌ها تنها ناشی از تحریم ها نبود.
لیلاز در ادامه عنوان کرد: بحران از سال 1384 شروع شد که روند سرمایه‌گذاری ها مختل شد. اولین طلایه های مسائل اقتصادی ایران از سال 1386 شروع شد که ربطی به تحریم ندارد. البته تحریم این شرایط را تشدید کرد. کسانی بودند که به دلیل وجود برخی منافع، برای افزایش تحریم‌ها تلاش می‌کردند و همین امر سبب شد که اقتصاد ایران به سقف وابستگی خود برسد و بعد ما آن را عمدا به مرز تحریم رساندیم و اقتصاد کشور ما در برابر اجماع جهانی در برابر یک دولت تنها ماند. من خودم ضد امپریالیسم هستم و هژمونی آمریکا در جهان را هم قبول ندارم، اما اگر کشوری بخواهد بماند باید به بهبود روابط بین الملل فکر کنم. بهبود روابط آمریکا و کوبا همین را نشان می‌دهد کوبا به دلیل نزدیکی با آمریکا ترس بیشتری از تاثیرها دارد. اما در کوبا کسی نمی خواست تحریم را دکان قرار بدهد، اما ما آن را دکان قرار دادیم.
وی ادامه داد: حالا دولتی به وجود آمده که از تحریم ها سود نمی برد و می خواهد مسائل را حل کند. اگر ما فقط رکود داشتیم، سیاست انبساطی پول را به کار می بردیم. اما ما تورم هم داریم باید کاری کنیم که از این شرایط خارج شویم.
لیلاز درباره کاهش قیمت نفت جهانی هم گفت: رشد اقتصادی چین در بحث تقاضا به کمترین حد خود در 24 سال گذشته رسیده است. ژاپن و اروپا هم در حال تجربه رکود هستند، بنابراین همه باید دست به دعا برداریم که رشد پنج درصدی آمریکا که دشمن خونی ماست، افزایش پیدا کند تا تقاضا برای نفت بالا برود و ما از آن منتفع شویم.
در ادامه لیلاز درباره اظهارنظرهای سیاسی درباره قیمت نفت هم گفت: پیش بینی این است که درآمد ایران یک پنجم سال 1390 خواهد بود، اما اگر دولت بتواند بدون کسری بودجه سال 1394 را تمام کند، در حالی که با افزایش 14 درصدی دستمزدها قدرت خرید مردم ثابت بماند و همچنین اگر بتواند در عین انقباض، مبلغی پول برای پروژه‌های عمرانی کنار بگذارد و تلاطم اجتماعی را کمتر کند، کار بزرگی کرده و بقیه بر عهده فضای کسب و کار است.
به گفته وی اگر ما بتوانیم وفاقی که بعد از 25 سال دست کم در حوزه اقتصاد و دیپلماسی در کشور شکل گرفته را حفظ کنیم، بدون حتی سرمایه‌گذاری اتفاق بزرگی رخ داده است. کلید حل مسائل کشور، حفظ این وفاق است. ما با سرعتی کم از بحران خارج می‌شویم، اما این وضعیت تا میانه سال 1395 ادامه پیدا می کند.
