دو راهکار عضو سابق هیأت امنای صندوق ذخیره ارزی برای جبران کاهش 30 درصدی درآمدهای نفتی

به گزارش «نسیم»، با آغاز روند کاهش قیمت نفت از ابتدای جولای و رسیدن قیمت هر بشکه نفت به حدود 80 دلار، درآمدهای نفتی کشور کاهش یافته است و این در حالی است که در بودجه سال 93 کل کشور قیمت هر بشکه نفت خام 100 دلار پیش‌بینی‌شده بود . لذا در این یاداشت به راهکارهایی اشاره خواهم کرد که دولت میتواند برای جبران کسری بودجه از آن استفاده کند.

نکته قابل توجه این است که داشتن کسری بودجه دارای عوارض آنچنان منفی نیست. میزان کسری بودجه باید نسبتی داشته باشد با میزان تولید ناخالص داخلی. یعنی دولت‌ها این مجوز را دارند که تا یک حدی براساس قوانین و دستورالعمل‌های موجود کسری بودجه داشته باشند. حال شیوه هزینه کردن این کسری بودجه بسیار مهم‌تر از نداشتن آن است. مثلا دولت آمریکا به علت اینکه بخش عمده‌ای از منابع مالی موردنیازش را از طریق انتشار اوراق قرضه تأمین می‌کند دارای بدهکارترین کشور جهان است؛ بنابراین صرف اینکه ما در سال جاری کسری بودجه داشته باشیم و نداشته باشیم به خودی خود اهمیت چندانی ندارد. دولت برای کسری بوجه دو راه در پیش دارد:

1- دولت باید با انتشار اوراق مشارکت، نقدینگی سرگردانی که دست مردم است را جمع‌آوری کند؛ آنهم با سودی که خودش آنرا پرداخت کند. اوراق مشارکت فروخته شده صرفا در راستای کسر بودجه عمرانی کشور به کار گرفته بشود. زیرا آنچه که ما در طول سال‌های پس از انقلاب شاهد آن بودیم، این بود که دولت‌ها زمانی که قیمت نفت کاهش پیدا می‌کرد؛ بودجه‌های عمرانی خود را کاهش می‌دادند که اقدام مذکور، اثرات رکودی بر اقتصاد به جای می‌گذاشت. به گزارش نسیم، در قانون بودجه سال 1393 انتشار 170 هزار میلیارد ریال اوراق مشارکت برای ایجاد تحرک در اقتصاد کشور پیش‌بینی شده است ولی حال که در ماه هشتم سال هستیم، هیچ یک از وزارتخانه‌هایی که مجوز انتشار این اوراق را داشتند مانند وزارت راه و شهرسازی، وزارت نیرو و وزارت مسکن دست روی دست گذاشتند تا از این پتانسیلی که برایس آنها در نظر گرفته شده بود استفاده نکردند. همه عادت کردند تا یک نفتی بفروش برود، دولت هزینه‌های جاری خود را تأمین و اگر هم پولی باقی ماند به بودجه‌های عمرانی اختصاص بدهد.

2- اصلاح کردن نرخ برابری ریال در مقابل سایر ارزها. نرخ برابری ریال در مقابل دلار به عنوان پول مرجع که نفت با آن به فروش می‌رسد در طول دو سال اخیر نه تنها ثابت بوده، بلکه روند نزولی هم داشته است؛ در حالی که طی این مدت ایران یک تورم 30 درصدی داشته و یک تورم 20 درصدی. طبیعتا ارزش ریال در مقابل سایر ارزها برای اینکه به صادرات کشور آسیب وارد نکند باید اصلاح شود و اگر این دو اقدام در کنار هم انجام بگیرند یعنی اگر دولت بتواند دلارهای نفتی را با نرخ بالاتری به ریال تبدیل کرده و در بودجه منظور کند، این مسئله می‌تواند در راستای خروج از رکود و در نهایت افزایش صادرات منطقی باشد. به طور مثال به علت پایین آمدن قیمت نفت، قیمت گاز طبیعی و قیمت محصولات پتروشیمی در بازارهای جهانی، کاهش پیدا کردند، این در حالی است تقریبا یک چیزی حدود 40 تا 45 درصد از صادرات ایران را مواد پتروشیمی تشکیل می‌هند و در حال حاضر به دلیل افت قیمت محصولات پتروشیمی در بازارهای بین‌المللی، ‌شرکت‌های ایرانی قادر به حفظ جایگاه خودشان نیستند؛ ضمن اینکه افزایش 6 برابری قیمت خوراک گاز طبیعی واحدهای پتروشیمی آسیب فراوانی به این صنعت وارد کرده و هزینه تمام شده ما در ایران بالاتر از رقبای ما در منطقه است.

از سوی دیگر کاهش قیمت نفت می‌تواند کمک فراوانی به ما بکند. صندوق توسعه ملی طبق گفته مقامات چیزی در حدود 50 میلیارد دلار ذخیره ارزی دارد باید فعال شود و بخشی از هزینه‌های دولت را در راستای فعالیت‌های عمرانی تأمین کند. در هرحال اکنون فرصت مناسبی برای رسیدن به ایران بدون نفت است.

دکتر بهمن آرمان، اقتصاددان و عضو سابق هیأت امنای صندوق ذخیره ارزی