ابهامات درباره «قاچاق معکوس» و ضرورت شفاف‌سازی آمار موبایل فعال شده

پدیده‌ای که این روزها مورد توجه کارشناسان قرار گرفته، بررسی سوابق قاچاق معکوس کالا است. در این روش، برخی واردکنندگان به‌جای عرضه تلفن همراه در بازار ایران، کالاهایی را که با نرخ ارز پایین‌تر وارد کرده‌اند — مثلاً با دلار حدود 70 هزار تومان — اکنون به کشورهای همسایه فاقد سامانه رجیستری از جمله افغانستان، به‌نرخ روز (معادل دلار 115 هزار تومان) قاچاق می‌کنند. کالا یا ارز حاصل از فروش، مجدداً به‌راحتی به کشور بازمی‌گردد و این چرخه انگیزه خروج غیرقانونی کالا و ارز را افزایش می‌دهد.

اخیراً یک وکیل دادگستری در فضای رسمی ادعاهایی درباره قاچاق معکوس تلفن همراه مطرح کرده است. همچنین پیش‌تر تسنیم گزارش داده بود که در پی ابهاماتی پیرامون نحوه رجیستری و ثبت شناسه‌های رهگیری (IMEI) گوشی‌های وارداتی، برخی کارشناسان و فعالان اقتصادی پیشنهاد داده‌اند سامانه همتا درخصوص وضعیت گوشی‌های قطع آنتن شده و نیز میزان فعال‌سازی گوشی‌های وارداتی، شفاف‌سازی کند.

از زاویه‌ای دیگر نیز این ابهام ساختاری وجود دارد که در برخی موارد ممکن است کالاهای ثبت‌سفارش‌شده به‌طور کامل وارد کشور نشده باشند؛ اما با وجود دریافت ارز نیمایی (مرکز مبادله)، تنها بخشی از محموله ترخیص شده باشد.

طبق مقررات فعلی، تمامی گوشی‌های وارداتی باید دارای کد IMEI منحصربه‌فرد باشند و در سامانه همتا به نام واردکننده ثبت و فعال‌سازی شوند. از این‌رو، آمار دقیق فعال‌سازی می‌تواند شاخصی معتبر برای راستی‌آزمایی انطباق تعداد گوشی‌های ترخیص‌شده با میزان ثبت سفارش و اظهار گمرکی باشد.

کارشناسان پیشنهاد می‌کنند سامانه همتا با انتشار گزارشی شش‌ماهه از وضعیت فعال‌سازی تلفن‌های همراه، میزان هم‌خوانی آمار ثبت سفارش، ترخیص و روشن شدن گوشی‌ها در شبکه تلفن همراه را به‌صورت شفاف اعلام کند.

به‌نظر می‌رسد اعلام این آمار، مسیر رفع ابهامات، مقابله با قاچاق معکوس و حفظ تعادل بازار مصرف را هموارتر خواهد کرد.