رئیس سابق دانشکده اقتصاد اصفهان: رشد 70 درصدی نقدینگی در 700 روز اخیر خطرناک و تورم‌زاست

هوشنگ شجری اقتصاددان و رئیس سابق دانشکده اقتصاد دانشگاه صنعتی اصفهان در گفتگوی تفصیلی با «نسیم» با نگران کننده دانستن رشد 300 هزار میلیارد تومانی نقدینگی در 700 روز اخیر اظهار کرد: نقدینگی در مجموع از چند حساب تشکیل می شود، یکی جمع اسکناسهای منتشر شده بانک مرکزی، دوم سپرده های دیداری بخش خصوصی در بانکها و سوم سپرده های غیر دیداری بخش خصوصی که تغییر هر کدام از این عوامل بر رشد نقدینگی اثر گذار است.

اگر بخشی از نقدینگی توسط بازارهایی مانند بازار سرمایه خنثی نشود تورم زاست

وی با بیان این مطلب که " اگر بخشی از نقدینگی توسط بازارهایی مانند بازار سرمایه خنثی نشود تورم زاست " بیان کرد: این یک حالت کلی است، اما در ترکیبات نقدینگی اگر نسبت حجم اسکناس منتشر شده به کل نقدینگی خیلی بالا باشد و یا بالاتر برود، درجه تورم زا بودن نقدینگی را افزایش می دهد.

این اقتصاددان افزود: اگر نسبت حجم سپرده های غیردیداری مردم یعنی پس اندازهای مردم در بانکها در کل نقدینگی بالا باشد، نقدینگی حالت ضد تورمی ایجاد می کند، بنابراین ما معمولا سه نسبت را برای نقدینگی بررسی می کنیم یکی نسبت اسکناس منتشر شده به نقدینگی، یکی سپرده های دیداری به نقدینگی و یکی سپرده های غیردیداری به نقدینگی، حال اگر این دو نسبت اخیر بالا بروند و نقدینگی ما به دلیل سپرده های بخش خصوصی در بانکها افزایش پیدا کند، فی نفسه آثار تورمی آن قابل کنترل است.

شجری در تشریح شرایط عدم ایجاد تورم با میزان بالای نقدینگی موجود به نسیم تصریح کرد: باید سیستم بانکی را طوری کنترل کنیم، که بر مبنای این سپرده ها نتوانند اعتبار مازاد ایجاد کنند، یعنی اعتبار مازاد به سمت تولید برود و از طریق نسبتهایی مثل ذخیره قانونی و یا جایگزین کردن اوراق بهادار به جای پول آن را مقداری کنترل می کنیم که در تمام کشورها به همین شکل است.

وی گفت: اگر سیستم بانکی کشور درست عمل کند، رشد نقدینگی می تواند نگران کننده نباشد، اما این بستگی به غیر سیاسی شدن بانک مرکزی دارد که در حال حاضر امکان آن وجود ندارد.

رئیس سابق دانشکده اقتصاد دانشگاه صنعتی اصفهان افزود: غیر سیاسی شدن بانک مرکزی همان کاری است، که کشوری مانند ژاپن بعد از جنگ دوم جهانی انجام داد، یعنی سیستم اقتصادی را بر مبنای ضوابط اقتصادی ایجاد کرد و مجموعه این سیستم را زیر نظر بانک مرکزی قرار داد.

بانک مرکزی نظارتها را افزایش ندهد رشد 300 هزار میلیاردی خطرناک است

شجری راه کنترل رشد نگران کننده 300 هزار میلیارد نقدینگی را منوط به افزایش نظارتهای بانک مرکزی داست و به نسیم عنوان کرد: در مجموع اگر بانک مرکزی می خواهد نقدینگی که رشد نگران کننده ای دارد را در مسیر تورم شدید قرار ندهد، باید واحدهای زیر مجموعه خود را کنترل کند و از ایجاد واحدهای پولی غیر عضو در بانک مرکزی جلوگیری کند، کاری که در موارد معدودی انجام داده است.

وی یادآور شد: این نهادهای بدون مجوز واحدهای پولی را برهم می زنند و بدون اجازه بانک مرکزی و خارج از ضوابط پولی و بانکی کشور تشکیل می شود در نتیجه در همه این متغیرها اختلال ایجاد می شود.

رئیس سابق دانشکده اقتصاد دانشگاه صنعتی اصفهان گفت: برای مهار این حجم بالای نقدینگی در درجه اول باید کنترل بانک مرکزی روی مجموعه دستگاههای ایجاد کننده پول بانکها باشد و دوم باید روی کنترل بانکها با اعمال متغیرهایی مثل ذخیره قانونی و سایر متغیرها باشد، به طوری که مجموع اعتبارهایی که روی سپرده ها ایجاد می شود. تورم به وجود نیاید.

شجری با اشاره به تفاوت ماهیت نقدینگی در این دولت و دولت قبل به نسیم عنوان کرد: نقدینگی در دولت قبل به دلیل کسری بودجه افزایش پیدا می کرد، یعنی رجوع مکرر دولت به بانک مرکزی نقدینگی را افزایش می داد و عنصر اصلی در نقدینگی رابطه دولت و بانک مرکزی بود، ولی در حال حاضر علت اصلی افزایش نقدنگی رابطه بخش خصوصی با بانک مرکزی است، مورد اول را نمی توانستیم کنترل کنیم، ولی اتفاقی که در این دولت افتاده است، قابل کنترل است.

وی با بیان این مطلب که " پایه اصلی رشد 70 درصدی نقدینگی در دو سال گذشته بدهی بانکهای تجاری به بانک مرکزی است " به نسیم گفت: بانک مرکزی دو رابطه دارد یکی رابطه با دولت و یکی رابطه با بانکها، که رابطه بانک مرکزی با دولت به دلیل تسلط دولت بر بانک مرکزی معمولا از طرف بانک مرکزی قابل کنترل نیست، به طوری که ما در دولت احمدی نژاد ما یک بانک مرکزی کاملا تابع داشتیم، که زیر فرامین دولت بود، بنابراین این نقدینگی بر این مبنا تورمهای شدید را به وجود آورد که قابل کنترل هم نیست.

رئیس سابق دانکشده اقتصاد اصفهان افزود: در حال حاضر نقدینگی از ضابطه بانک مرکزی بر سیستم بانکی در افزایش است و بانک مرکزی بر سیستم بانکی اشراف دارد، یعنی بانک مرکزی در حال حاضر در برابر دولت مرعوب است، اما در برابر سیستم بانکی دست بالا را دارد.

بانک مرکزی برای جلوگیری از رشد 70 درصدی نقدینگی نرخ ذخیر قانونی را افزایش دهد

شجری گفت: بانک مرکزی محاسباتی را که نرخ ذخیره الزامی را تعیین کند، تا فشار تورمی کاهش پیدا کند، کار آسانی است، الان در حال حاضر نرخ ذخیره قانونی در ایران زیر 15 درصد است و در شرایطی که نقدینگی در حال تبدیل شدن به یک عنصر مخرب است، این رقم پایین است.، بنابراین در حال حاضر توصیه می شود که با توجه به این بانک مرکزی قدرت مانور دادن در نرخ بهره را ندارد، نرخ ذخیره قانونی را تا چند درصد افزایش دهد تا نقدینگی تا حدی وضعیت بهتری پیدا کند.

وی در خصوص اهمیت حجم و یا ترکیب نقدینگی بیان کرد: حجم نقدینگی از نظر اهمیت در درجه دوم قرار دارد و چیزی که مهم است ترکیب نقدینگی است که مجموعه ای عوامل آن را به وجود آورد.

این اقتصاددان افزایش موسسات مالی غیر مجاز را در رشد نقدینگی موثر دانست و گفت: موسسات غیر مجاز در افزایش نقدنگی موثرند ولی این عامل قابل کنترل است، زیرا وقتی این موسسات تحت پوشش بانک مرکزی باشند، عملیات پوششان قابل کنترل نیست و خارج از معیارهای بانک مرکزی متغیرهای پولی را تغییر می دهند، ولی وقتی زیر پوشش بانک مرکزی قرار بگیرند این نهاد می تواند از طریق ابزارهایی که در اختیار دارد، عملیات پولی و بانکی آنها را کنترل کند و در این صورت اگر بانک مرکزی سیاستهای درستی اتخاذ کند، فشارهای تورمی کنترل می شود.

شجری با انتقاد از عدم نظارت صحیح بانک مرکزی بر موسسیات مالی گفت: مشکلی در بانک مرکزی از قبل وجود داشته و اکنون هم هست و آن عدم توانایی در کنترل موسسات غیر مجازاست، برای حل این مشکل بانک مرکزی اید غیر سیاسی باشد تا بتواند اشراف کامل به دستگاههایی که پول ایجاد می کند داشته باشند، این یک دستورالعمل اقتصادی است و تا زمانی که بانک مرکزی این توانایی و آزادی عمل را به دست نیاورده، بخشی از متغیرهای پولی از زیر نظرش خارج می شود.