«نود اقتصادی»:مجید حیدری: بحران بی‌آبی، افزایش روز افزون دما و برداشت بی رویه منابع آبی، سه ضلع مثلث خشکسالی فراگیر در کشور!
اکنون دیگر تنش شدید آبی و پیشروی وضعیت ممنوعه در تعداد زیادی از دشت‌های کشور، واژه بیگانه و نامانوسی به شمار نمی‌آید.
گفته رضا اردکانیان، وزیر نیرو، شاید فضای حاکم بر وضعیت آبی کشور را کمی بهتر به تصویر بکشد؛ شمایلی که در آن 34 میلیون نفر از جمعیت 80 میلیون نفری کشور در دایره تنش آبی محصور شده و از میان 334 شهر دارای تنش آبی، دستکم 17 میلیون نفر در وضعیت قرمز قرار دارند!
این سکانس یک برش از داستان خشکسالی فزاینده در کشور محسوب می‌شود که به زعم عده‌ای، جنگ فردا، یعنی بحران بی آبی، آرام و بی صدا خود را به تاریخ امروز، منتقل کرده است.
اما چرا با وجود دهان باز کردن شکاف کم آبی در میانه چالش‌های امروز کشور، میل به کاهش مصرف منابع آبی، روندی روبه رشد ندارد؟
پاسخ گفتن به این پرسش در شرایطی که 487 هزاراز 808 هزار حلقه چاه حفرشده در دل زمین غیرمجاز بوده، کار اصلا آسانی نیست.
این مقدار چاه در شرایط فعلی وظیفه تامین آب نیمی از بخش‌های کشاورزی کشور را بر عهده داشته و منابع آبی زیر زمینی را با حرص و ولعی توصیف ناپذیر به بیرون می‌کشد.
یک نتیجه میان مدت چنین رفتاری، کسری 125 میلیارد متر مکعبی مخازن زیرزمینی آبی بوده که آینده آب کشور را تیره و تار کرده است.
اما این همه آغاز و پایان توسعه خشکسالی در کشور نیست.
ماجرا آن زمانی تلخ تر می‌شود که 86 هزارو 153 تن خربزه با میانگین قیمت یک هزارو 166 تومان راهی بازار 25 کشور جهان می‌شود؛ به بهانه کسب تنها 30 میلیون و 93 هزار دلار، یا چیزی در حدود 120 میلیارد تومان.
بر این رقم باید صادرات 780 هزارتن هندوانه به 29 کشور جهان را هم اضافه کرد که مهمترین نتیجه آن درآمد ناچیز 150 میلیون دلار بوده است.
در حال حاضر، بعد از کشور چین،کشورهای ترکیه و ایران هر کدام با تولید 3.9 میلیون تن و 3.8 میلیون تن به ترتیب در رتبه های دوم و سوم این رده بندی قرار دارند.
گفته می شود که یک سوم هندوانه تولیدی ایران به خارج از کشور صادر می شود.
شکی نیست که درسالیان اخیر، بارها و بارها صادرات محصولات پرآب بر به باد انتقاد گرفته شده اما درعمل هیچ یک از متولیان واقعی این امر، یعنی وزارتخانه‌های جهادکشاورزی و نیرو برای حل کردن این بحران آستین بالا نزده اند.
تغییرات اقلیم یکی از دلایل اصلی تشدید کم آبی بوده که کاهش دستکم 10 درصدی متوسط بارش در کشور و افزایش نیم درجه‌ای درجه حرارت و افت 25 درصدی متوسط روان آب‌هادر حوضه‌های بزرگ آبریز کشور و تشدید رقابت بخش‌های مصرف کننده آب تاثیرات منفی خود را بر تغییر اقلیم گذاشته است.
در شرایط فعلی، بیشترین میزان مصرف آب در بخش کشاورزی بوده با این تفاوت که سهم کشاورزی ایران در مقایسه با سایر کشورها از استانداردهای جهانی به مراتب بالاتر است.
وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرده است که برای تولید هر کیلوگرم هندوانه 286 لیتر آب مصرف می‌شود.
با یک حساب سرانگشتی، میزان مصرف آب مورد نیاز برای تولید 780 هزار تن هندوانه در کشور چیزی در حدود 223 میلیارد لیتر خواهد بود.
مضاف براین، گفته می‌شود که برای تولید هر کیلوگرم خربزه دستکم 25 لیتر آب مصرف می‌شود، بنابراین با ضرب و تقسیم ساده، رقم آب مصرفی برای تولید 86 هزار و 153 تن خربزه، چیزی در حدود دو میلیارد و 153 میلیون لیتر بوده است.
فراموش نشود که بخش مهمی از این محصولات در استان‌های پرتنش آبی کشت و صادر می‌شود.
با این همه، مجموع ارقام آب مصرفی برای تولید خربزه و هندوانه درسال 96 نشان می دهدکه میزان آب مصرف شده برای صادرات این مقدار هندوانه و خربزه مساوی است با 223 میلیون متر مکعب.
رقمی سرسام آورکه برابر با آب شرب تعدادی از شهرهای کوچک و بزرگ کم آب کشور برآورد می شود.
اما چاره کار درکجاست؟
تدوین و اجرایی کردن طرح الگوی کشت،اجرای شبکه‌های اصلی و فرعی آبیاری وآبیاری نوین، حمایت نکردن از کشت محصولات آب‌بردر مناطق کم آب و اجرایی کردن طرح‌های آبخیزداری، تنها بخشی ازراههای پیش افتاده ای است که در مقابل توسعه بحران کم آبی میتواند موثر واثع شود.
درکنارآن، بستن هرچه سریعتر چاههای غیرمجاز و تمرکز بر تولید محصولات کم آب برو استراتژیک می تواند لااقل بحران کم آبی را تا حدودی مهار کند.
درست یا غلط تا اکنون، تولید وصادرات هندوانه وخربزه در کشور با شدت ادامه داشته اما ادامه این مسیراز این پس، کشور را در بحرانی تازه درگیر خواهد کرد.
ناگفته نماند که مقابله با بحران بی آبی، نیازمند خارج شدن از دایره تعارفات وشوت نکردن توپ تقصیرات از ناحیه یک وزارتخانه به وزارتخانه ای دیگر است.
درغیر اینصورت و با ادامه دار شدن کشت محصولات آب بر و تعمیق بحران کم آبی و خشکسالی بیشتر،بزودی می توان انتظار داشت که سیل جمعیت مهاجر برای یافتن آب به سمت استان های دارای آب مهاجرت کنند.
مقابله با کشت محصولات آب بر از مرحله رو دربایستی عبور کرده و بزودی مابقی آب موجود در مخازن را خواهد بلعید اگر با آن به شیوه اصولی برخورد نشود.!
